— Һин тағы нимә эшләргә уйлайһың? — тип һораны На дежда Константиновна, ҡурҡып.
— Мин Үҙәк Комитеткә хaт яҙам һәм, әгәр ҙә минең ме нән килешмәһәләр, мин иң һуңғы сараны ҡулланасаҡмын. — Владимир Ильич, Надежда Константиновнаның борсоулы, ҡурҡҡан ҡарашын күреп, мине ул да аңлай алмаҫ, минең ^фекерем менән килешмәҫ, тип ҡурҡҡандай, уның ҡулынан тотоп алды ла ышандырырлыҡ итеп һөйләүен дауам итте: — Восстаниене артабан да кисектерергә ярамауын йәнә бер тап ҡыр иҫбат итеп ҡарайым. Беҙ рус халҡы алдында ғына түгел, бәлки бөтә донъя пролетариаты алдында ла яуаплыбыҙ. Рос- сияла һынылыш ваҡыты килеп етте, кризис өлгөрҙө. Ә Үҙәк Комитеттәге ҡайһы бер иптәштәр һаман да Советтәр съезын көтөргә кәрәк тип иҫәпләйҙәр. Был бит идиотизм!
Владимир Ильич кеҫәләренән дәфтәрҙәрен, газета киҫәк тәрен, яҙмаларын килтереп сығарҙы.
— Бына, күрәһеңме, үҙең күҙ һал әле, илдә яңынан крәҫ тиән восстаниеләре башланып китте. Был инде шаҡ ҡатырлыҡ хәл: крәҫтиәндәр хәҙер зсерҙарға ла, меныневиктәргә лә ышанмай, уларҙың хөкүмәтенә лә ҡаршылар. Был восстание- ләр элекке шикелле үк, батша заманындағы кеүек үк, баҫты рылыр, әлбиттә. Әммә инде крәҫтиәндәр Россияһында ете ай буйына демократик республика йәшәгәндән һуң да эш крәҫтиәндәр восстаниеһенә барып еткән икән, восстаниеләр хәрби саралар ҡулланып баҫтырыла икән, тимәк, революцион көстәр иң аҡтыҡҡы һыҙыҡҡа килеп еткәндәр.
— Шулай шул, — тип килеште Надежда Константинов на, — армия ла хөкүмәттән ситләште бит инде.
— Армия хөкүмәттән бөтөнләй айырылды, — тип асыҡ лыҡ индерҙе Владимир Ильич. — Һалдаттар башҡаса һуғыш маясаҡ. Шул аңлашылмаймы ни инде? Балтик флоты, Фин- ляндиялағы ғәскәрҙәр беҙҙең яҡлы. Советтәргә һайлағанда, Мәскәүҙәге ун ете мең һалдаттың ун дүрт меңе болыпевиктәр өсөн тауыш бирҙе; тимер юлсылар һәм почта хеҙмәткәрҙәре Керенский хөкүмәтенә ҡаршы сығыш яһайҙар. Бына ни өсөн Керенский Питерҙе немецтәргә бирергә ҡабалана. Эзель һәм Даго утрауҙарына бик ҙур немец десанты төшөрөлгән — был бит Питергә туп-тура юл тигән һүҙ. Ҡораллы восстание баш лау өсөн бөтә нәмә өлгөрөп етте.
Владимир Ильичтең өҫтәл өҫтөндәге ҡағыҙҙарҙы аҡтары- уын, арыу перолы ручка һайлауын, өҫтәл янына ултырып .яҙырға әҙерләнеүен күреп, Надежда Константиновна: — Һин ниндәй аҙым яһарға булдың һуң? — тип һораны.
130
— Мин Үҙәк Комитеткә хaт яҙам һәм, әгәр ҙә минең ме нән килешмәһәләр, мин иң һуңғы сараны ҡулланасаҡмын. — Владимир Ильич, Надежда Константиновнаның борсоулы, ҡурҡҡан ҡарашын күреп, мине ул да аңлай алмаҫ, минең ^фекерем менән килешмәҫ, тип ҡурҡҡандай, уның ҡулынан тотоп алды ла ышандырырлыҡ итеп һөйләүен дауам итте: — Восстаниене артабан да кисектерергә ярамауын йәнә бер тап ҡыр иҫбат итеп ҡарайым. Беҙ рус халҡы алдында ғына түгел, бәлки бөтә донъя пролетариаты алдында ла яуаплыбыҙ. Рос- сияла һынылыш ваҡыты килеп етте, кризис өлгөрҙө. Ә Үҙәк Комитеттәге ҡайһы бер иптәштәр һаман да Советтәр съезын көтөргә кәрәк тип иҫәпләйҙәр. Был бит идиотизм!
Владимир Ильич кеҫәләренән дәфтәрҙәрен, газета киҫәк тәрен, яҙмаларын килтереп сығарҙы.
— Бына, күрәһеңме, үҙең күҙ һал әле, илдә яңынан крәҫ тиән восстаниеләре башланып китте. Был инде шаҡ ҡатырлыҡ хәл: крәҫтиәндәр хәҙер зсерҙарға ла, меныневиктәргә лә ышанмай, уларҙың хөкүмәтенә лә ҡаршылар. Был восстание- ләр элекке шикелле үк, батша заманындағы кеүек үк, баҫты рылыр, әлбиттә. Әммә инде крәҫтиәндәр Россияһында ете ай буйына демократик республика йәшәгәндән һуң да эш крәҫтиәндәр восстаниеһенә барып еткән икән, восстаниеләр хәрби саралар ҡулланып баҫтырыла икән, тимәк, революцион көстәр иң аҡтыҡҡы һыҙыҡҡа килеп еткәндәр.
— Шулай шул, — тип килеште Надежда Константинов на, — армия ла хөкүмәттән ситләште бит инде.
— Армия хөкүмәттән бөтөнләй айырылды, — тип асыҡ лыҡ индерҙе Владимир Ильич. — Һалдаттар башҡаса һуғыш маясаҡ. Шул аңлашылмаймы ни инде? Балтик флоты, Фин- ляндиялағы ғәскәрҙәр беҙҙең яҡлы. Советтәргә һайлағанда, Мәскәүҙәге ун ете мең һалдаттың ун дүрт меңе болыпевиктәр өсөн тауыш бирҙе; тимер юлсылар һәм почта хеҙмәткәрҙәре Керенский хөкүмәтенә ҡаршы сығыш яһайҙар. Бына ни өсөн Керенский Питерҙе немецтәргә бирергә ҡабалана. Эзель һәм Даго утрауҙарына бик ҙур немец десанты төшөрөлгән — был бит Питергә туп-тура юл тигән һүҙ. Ҡораллы восстание баш лау өсөн бөтә нәмә өлгөрөп етте.
Владимир Ильичтең өҫтәл өҫтөндәге ҡағыҙҙарҙы аҡтары- уын, арыу перолы ручка һайлауын, өҫтәл янына ултырып .яҙырға әҙерләнеүен күреп, Надежда Константиновна: — Һин ниндәй аҙым яһарға булдың һуң? — тип һораны.
130
