үҙе вагондың икенсе осона ҡарт һалдаттың ҡайһылайыраҡ итеп үҙ генералдарын дөмбәҫләүе тураһында һөйләгәнен тың ларға китте.
— Бөтәһе лә бик ябай ғына, тейешенсә генә булды, — тип һөйләй һалдат. — Беҙҙең Ефимов килде л ә: ревком корпус ко- мандующийе генерал Орановский менән уның штабын ҡулға алды, тине. Корниловсылар улар. Выборг гарнизоны командо- ваниеһе лә Корнилов менән бер һүҙле һәм улар барыһы берлә шеп Питерҙе немецтәргә бирергә йыйынғандар. Йән аямай һу ғыштыҡ, бала-сағаларыбыҙҙы, ҡатындарыбыҙҙы ҡалдырып киттек, ер-һыуҙарыбыҙҙы етем иттек, тибеҙ беҙ, быларҙың бө тәһен дә немецтәргә бирер өсөн эшләнекме ни? Питерҙе немец тар ҡулына бирергәме? Корниловтың нисек итеп болыневик- тәрҙе аҫыуын ҡарап ултырырғамы? Бөтәбеҙ ҙә ярһыныҡ. Юҡ инде, тибеҙ, уныһы барып сыҡмаҫ. Кемдең команда биргәнен дә хәтерләмәйем, бәлки, берәү ҙә команда ла бирмәгәндер, йө рәк кенә шулай ҡушҡандыр. Пирамидаларҙан мылтыҡтары быҙҙы алдыҡ та гарнизон штабына юнәлдек. Часовойҙы ҡы уып, ишектәрҙе шар асып ебәрҙек, ә генералдар менән полков- никтәр рәхәтләнеп папирос көйрәтәләр, үҙҙәре беҙҙе нисегерәк немецтәргә һатырға, нисегерәк аҫырға, тип кәңәшләшеп улты ралар. «Ҡулдарығыҙҙы күтәрегеҙ!» — тинек тә уларға винтов каларыбыҙҙы тоҫҡаныҡ. Генерал өҫтәл артынан тороп аяғүрә баҫты, ҡаты асыуынан йөҙө шул тиклем ныҡ ҡыҙарҙы, ә һа ҡалы тағы ла ағарып киткәндәй булды. «Нисек һеҙ бында рөхсәтһеҙ инергә баҙнат иттегеҙ», — ти был беҙгә. Беҙ уға: «Ә һин Корнилов менән бер һүҙле булып,, Питерҙе немецтәргә бирергә ҡарар иткәндә, беҙҙең менән кәңәшләштеңме, беҙҙең йәнебеҙҙе күпмегә һатырға икәнде беҙҙән һораныңмы?» — тип яуап ҡайтарабыҙ. Ул кобураһына ғына һонолдо, ә Ефимов уның ап-аҡ ҡулдарынан шаҡарып тотоп алды. Беҙ штыктары быҙҙы генерал менән полковниктәргә терәнек. Генерал теле фонға ынтылды, ә беҙҙең Иванов күптән телефон төбөнә барып баҫҡайны инде. «Бунт! — тип аҡыра генерал. — Таралышы ғы ҙ!»— тип һөрән һала, полковник меҫкендәр бөтөнләй телдән ҡалдылар. «Бөтәгеҙҙе лә ҡоторған эттәрҙе атҡан ши келле атып үлтерәсәкмен!»— тип янай генерал. «Өлгөрә ал маҫһың!» — тибеҙ беҙ. Уларҙың бөтәһен дә штабтан алып сыҡ тыҡ та Морской канал эргәһенә килтерҙек һәм, ҡоторған эт көсөктәре кеүек итеп, үҙҙәрен каналға ырғыттыҡ. Күрше час- тәге һалдаттар ҙа бунт күтәргәндәр, гауптвахтаға инеп, Ора- новскийҙе һәм уның шайкаһын каналға һыуға ырғытҡандар.
— Дөрөҫ эшләгәнһегеҙ. Тимәк, корниловщинаны дөмөктөр ҙөгөҙ!
109'
— Бөтәһе лә бик ябай ғына, тейешенсә генә булды, — тип һөйләй һалдат. — Беҙҙең Ефимов килде л ә: ревком корпус ко- мандующийе генерал Орановский менән уның штабын ҡулға алды, тине. Корниловсылар улар. Выборг гарнизоны командо- ваниеһе лә Корнилов менән бер һүҙле һәм улар барыһы берлә шеп Питерҙе немецтәргә бирергә йыйынғандар. Йән аямай һу ғыштыҡ, бала-сағаларыбыҙҙы, ҡатындарыбыҙҙы ҡалдырып киттек, ер-һыуҙарыбыҙҙы етем иттек, тибеҙ беҙ, быларҙың бө тәһен дә немецтәргә бирер өсөн эшләнекме ни? Питерҙе немец тар ҡулына бирергәме? Корниловтың нисек итеп болыневик- тәрҙе аҫыуын ҡарап ултырырғамы? Бөтәбеҙ ҙә ярһыныҡ. Юҡ инде, тибеҙ, уныһы барып сыҡмаҫ. Кемдең команда биргәнен дә хәтерләмәйем, бәлки, берәү ҙә команда ла бирмәгәндер, йө рәк кенә шулай ҡушҡандыр. Пирамидаларҙан мылтыҡтары быҙҙы алдыҡ та гарнизон штабына юнәлдек. Часовойҙы ҡы уып, ишектәрҙе шар асып ебәрҙек, ә генералдар менән полков- никтәр рәхәтләнеп папирос көйрәтәләр, үҙҙәре беҙҙе нисегерәк немецтәргә һатырға, нисегерәк аҫырға, тип кәңәшләшеп улты ралар. «Ҡулдарығыҙҙы күтәрегеҙ!» — тинек тә уларға винтов каларыбыҙҙы тоҫҡаныҡ. Генерал өҫтәл артынан тороп аяғүрә баҫты, ҡаты асыуынан йөҙө шул тиклем ныҡ ҡыҙарҙы, ә һа ҡалы тағы ла ағарып киткәндәй булды. «Нисек һеҙ бында рөхсәтһеҙ инергә баҙнат иттегеҙ», — ти был беҙгә. Беҙ уға: «Ә һин Корнилов менән бер һүҙле булып,, Питерҙе немецтәргә бирергә ҡарар иткәндә, беҙҙең менән кәңәшләштеңме, беҙҙең йәнебеҙҙе күпмегә һатырға икәнде беҙҙән һораныңмы?» — тип яуап ҡайтарабыҙ. Ул кобураһына ғына һонолдо, ә Ефимов уның ап-аҡ ҡулдарынан шаҡарып тотоп алды. Беҙ штыктары быҙҙы генерал менән полковниктәргә терәнек. Генерал теле фонға ынтылды, ә беҙҙең Иванов күптән телефон төбөнә барып баҫҡайны инде. «Бунт! — тип аҡыра генерал. — Таралышы ғы ҙ!»— тип һөрән һала, полковник меҫкендәр бөтөнләй телдән ҡалдылар. «Бөтәгеҙҙе лә ҡоторған эттәрҙе атҡан ши келле атып үлтерәсәкмен!»— тип янай генерал. «Өлгөрә ал маҫһың!» — тибеҙ беҙ. Уларҙың бөтәһен дә штабтан алып сыҡ тыҡ та Морской канал эргәһенә килтерҙек һәм, ҡоторған эт көсөктәре кеүек итеп, үҙҙәрен каналға ырғыттыҡ. Күрше час- тәге һалдаттар ҙа бунт күтәргәндәр, гауптвахтаға инеп, Ора- новскийҙе һәм уның шайкаһын каналға һыуға ырғытҡандар.
— Дөрөҫ эшләгәнһегеҙ. Тимәк, корниловщинаны дөмөктөр ҙөгөҙ!
109'
