инде шулай туйынып йөрөйбөҙ, — тине донъяның әсеһен-сөсө- һөн күп татыған ҡалын тауышлы бер ҡарт һалдат.
— Батша һәр көн һайын кис аҡ икмәк менән селедка аша ған, ҡытай сәйе эскән, тип һөйләйҙәр, — тип хыялланды йәш һалдат.
Тирә-яҡта күңелһеҙ генә көлөштөләр.
— Керенский ҙә үпкә-бауыр бәлеше генә ашайҙыр, төрөк тәмәкеһе көйрәтәлер. Беҙҙең һалдат икмәген уның ҡабып та ҡарағаны юҡтыр, моғайын.
— Йә, етәр, главнокомандующийгә тел тейҙермәгеҙ, — ти гән тауыш ишетелде үрге һәндерәнән.
— Шул главнокомандующийең менән әйҙә йәһәннәмгә кит, — тип тупаҫ өндәште һалдат. — Һин, моғайын, тылда гы на йөрөгәнһеңдер, беҙ бына өс йыл буйына окопта бет һимерт тек.
— Бындай лығырҙауҙарың өсөн һин суд алдына баҫырһың! Һиңә нимә янағанын белмәйһеңме ни? Үлем язаһының яңы нан үҙ көсөнә ҡайтарылғанын оноттоңмо әллә?
— Үлем язаһы әллә ҡасандан бирле бар инде ул. Көн һа нын бер ҙә юҡ өсөн дә үлтерәләр. Көн һайын ҡалаларҙы ҡал дырып китәбеҙ, «ҡарауыл» ҡысҡыраһы урынға «ура» ҡысҡы рабыҙ.
— Ҡалаларҙы ни өсөн ҡалдырыуыбыҙ һиңә билдәлеме һуң? — тип йәнә һораны үрге һәндерәләге кеше.
— Генералдар беҙҙе һатҡанға күрә.
— Юҡ, генералдар түгел, болыпевиктәр. Немецтәргә боль- шевиктәр һатылған бит.
Надежда Константиновна эргәһендәге матрос тороп баҫты.
— Болыневиктәр немецтәргә лә, буржуйҙарға ла, Кереи- скийгә лә һатылмағандар, ә һеҙҙең менән беҙгә, эшсе һәм крәҫ тиәндәргә, хеҙмәт итәләр улар.
Үрге һәндерәнән; — Һин болыневикме әллә? — тигән тауыш ишетелде.
— Болыпевикме мин әллә түгелме, уныһы кәрәкмәй. Мин бары һеҙҙең һәр ҡайһығыҙҙан намыҫығыҙ ҡушҡанса яуап би- реүегеҙҙе һорайым: һуғыш һинең үҙең өсөн нимәгә кәрәк? Һу- гыштан үҙеңә нимә көтәһең?
Тирә-яҡтағылар көлөштөләр.
— Ҡултыҡ таяҡтары... Имән тәре!..
— Был һуғышта беҙ үҙебеҙҙең христиан динен яҡлайбыҙ. Еребеҙҙе дошманға ҡол итергә ирек бирмәйбеҙ, — тип мығыр- ҙаны үрге һәндерәләге тауыш.
— Әйтерһең, беҙ әле ҡоллоҡта йәшәмәйбеҙ инде, — тине һаман тыныслана алмаған матрос. — Әйт әле, һинең ерең бар- 107
— Батша һәр көн һайын кис аҡ икмәк менән селедка аша ған, ҡытай сәйе эскән, тип һөйләйҙәр, — тип хыялланды йәш һалдат.
Тирә-яҡта күңелһеҙ генә көлөштөләр.
— Керенский ҙә үпкә-бауыр бәлеше генә ашайҙыр, төрөк тәмәкеһе көйрәтәлер. Беҙҙең һалдат икмәген уның ҡабып та ҡарағаны юҡтыр, моғайын.
— Йә, етәр, главнокомандующийгә тел тейҙермәгеҙ, — ти гән тауыш ишетелде үрге һәндерәнән.
— Шул главнокомандующийең менән әйҙә йәһәннәмгә кит, — тип тупаҫ өндәште һалдат. — Һин, моғайын, тылда гы на йөрөгәнһеңдер, беҙ бына өс йыл буйына окопта бет һимерт тек.
— Бындай лығырҙауҙарың өсөн һин суд алдына баҫырһың! Һиңә нимә янағанын белмәйһеңме ни? Үлем язаһының яңы нан үҙ көсөнә ҡайтарылғанын оноттоңмо әллә?
— Үлем язаһы әллә ҡасандан бирле бар инде ул. Көн һа нын бер ҙә юҡ өсөн дә үлтерәләр. Көн һайын ҡалаларҙы ҡал дырып китәбеҙ, «ҡарауыл» ҡысҡыраһы урынға «ура» ҡысҡы рабыҙ.
— Ҡалаларҙы ни өсөн ҡалдырыуыбыҙ һиңә билдәлеме һуң? — тип йәнә һораны үрге һәндерәләге кеше.
— Генералдар беҙҙе һатҡанға күрә.
— Юҡ, генералдар түгел, болыпевиктәр. Немецтәргә боль- шевиктәр һатылған бит.
Надежда Константиновна эргәһендәге матрос тороп баҫты.
— Болыневиктәр немецтәргә лә, буржуйҙарға ла, Кереи- скийгә лә һатылмағандар, ә һеҙҙең менән беҙгә, эшсе һәм крәҫ тиәндәргә, хеҙмәт итәләр улар.
Үрге һәндерәнән; — Һин болыневикме әллә? — тигән тауыш ишетелде.
— Болыпевикме мин әллә түгелме, уныһы кәрәкмәй. Мин бары һеҙҙең һәр ҡайһығыҙҙан намыҫығыҙ ҡушҡанса яуап би- реүегеҙҙе һорайым: һуғыш һинең үҙең өсөн нимәгә кәрәк? Һу- гыштан үҙеңә нимә көтәһең?
Тирә-яҡтағылар көлөштөләр.
— Ҡултыҡ таяҡтары... Имән тәре!..
— Был һуғышта беҙ үҙебеҙҙең христиан динен яҡлайбыҙ. Еребеҙҙе дошманға ҡол итергә ирек бирмәйбеҙ, — тип мығыр- ҙаны үрге һәндерәләге тауыш.
— Әйтерһең, беҙ әле ҡоллоҡта йәшәмәйбеҙ инде, — тине һаман тыныслана алмаған матрос. — Әйт әле, һинең ерең бар- 107
