Был киҫәксәләр икенсе зат бойорок кылымы аҙағында килгәндә, рус телендәге ҫ-ка’ киҫәксәһе урынында кулланырга ла мөмкин.
Был киҫәксәләр шулай ук рәүеш һәм модаль һүҙҙәрҙең кайһы берҙәренә кушылып килеп, берәр факт, хәл һәм вакиғаға бәйлекле рәүештә һейләүсенең бошонмай, иҫе китмәй генә мөнәсәбәттә булыуын сағылдырырға ярҙам итә. Был рәүешле киҫәксәләр диалогтарҙа һорау- яуап формаһында күберәк осрай. Мәҫәлән: 2-се колхозсы — Һуғыш бөткәс, ец һыҙғана торған ғәҙәтең бар һинең, Коломбәт, күрше. . .
1-се колхозсы— Әлләсе, кешелә төрлө ғәҙәт була шул. (М. Кәрим).
— Әлләсе, мин ул турала уйлағаным юк әле. . . (Б. Бикбай).
— Әле яцы хәбәрҙе ишеттеңме, еңгә? — Юксы, — тип яуап бирҙе.
Әле килтерелгән өс миҫалда ла -се киҫәксәһе 'әллә' тигән рәүеш һүҙҙәргә һәм «юк» тигән модаль һүҙгә кушылып килеп, өс миҫалда ла, диалогтарға катнашып һөйләүселәрҙең бошонмай, иҫтәре китмәй һәм белмәмешкә һалышып яуап кайтарыуҙарын сағылдырған.
V. Сикләү киҫәксәләре кы на, кенә, Ғыпа, генә, ү к, үк Был киҫәксәләр һәр бер һүҙ төркөмөнә эйәреп килә ала һәм үҙаллы һүҙгә сикләү мәғәнәһен биреп киләләр. Шулай ук был киҫәксәләр үҙҙәре эйәреп килгән һүҙҙәренән айырым яҙылып, үҙҙәре баҫымһыҙ булалар. Мәҫәлән: Сөнки бит тыуған ерҙә генә, Беҙҙә генә шундай һауа бит, Беҙҙең якта ғына күберәк кар Шундай матур булып яуа бит.
(Ғ. Рамазанов) Тик Сәйфулла ғына был матур кыҙ алдында каушап калманы. {Н. Мусин).
Мәңге балкыр йондоҙҙар Тик Кремлдә генә\ Тура һәм дөйөм һайлауҙар Тик беҙҙең илдә генә (Ғ. Әмири) Килтерелгән өс миҫалда ла ғына, генә киҫәксәләре исем, зат, алмаштарына эйәреп килеп, уларға сикләү мәғәнә сағылыштарын биреп килгәндәр.
Ғына, генә, кына, кенә киҫәксәләре сикләү мәғәнә оттеногынан тыш тағы ла түбәндәге мәғәнә сағылыштарын да биреп йөрөйҙәр: 1. Сифаттар аҙағында килгәндә был киҫәксәләр — «байтак ярарлык» мәғәнә оттеногын йәки кесерәйтеү мәғәнә сағылышын биреп килергә мөмкин. Мәҫәлән: Йылғаның теге яғында Бары өс һаксы тора, Күрһәң үҙеңә лә окшар «Телдәре» якшы ғына.
(М. Кәрим) 2. Был киҫәксәләр, әгәр вакытты аңлата торған һүҙҙәр аҙағында килһәлер, якынлык, күптән түгел булып үткән фактты, вакиға, эште аңлатып килергә мөмкин. Мәҫәлән: 6 Вопросы башкирской филологии ai
Был киҫәксәләр шулай ук рәүеш һәм модаль һүҙҙәрҙең кайһы берҙәренә кушылып килеп, берәр факт, хәл һәм вакиғаға бәйлекле рәүештә һейләүсенең бошонмай, иҫе китмәй генә мөнәсәбәттә булыуын сағылдырырға ярҙам итә. Был рәүешле киҫәксәләр диалогтарҙа һорау- яуап формаһында күберәк осрай. Мәҫәлән: 2-се колхозсы — Һуғыш бөткәс, ец һыҙғана торған ғәҙәтең бар һинең, Коломбәт, күрше. . .
1-се колхозсы— Әлләсе, кешелә төрлө ғәҙәт була шул. (М. Кәрим).
— Әлләсе, мин ул турала уйлағаным юк әле. . . (Б. Бикбай).
— Әле яцы хәбәрҙе ишеттеңме, еңгә? — Юксы, — тип яуап бирҙе.
Әле килтерелгән өс миҫалда ла -се киҫәксәһе 'әллә' тигән рәүеш һүҙҙәргә һәм «юк» тигән модаль һүҙгә кушылып килеп, өс миҫалда ла, диалогтарға катнашып һөйләүселәрҙең бошонмай, иҫтәре китмәй һәм белмәмешкә һалышып яуап кайтарыуҙарын сағылдырған.
V. Сикләү киҫәксәләре кы на, кенә, Ғыпа, генә, ү к, үк Был киҫәксәләр һәр бер һүҙ төркөмөнә эйәреп килә ала һәм үҙаллы һүҙгә сикләү мәғәнәһен биреп киләләр. Шулай ук был киҫәксәләр үҙҙәре эйәреп килгән һүҙҙәренән айырым яҙылып, үҙҙәре баҫымһыҙ булалар. Мәҫәлән: Сөнки бит тыуған ерҙә генә, Беҙҙә генә шундай һауа бит, Беҙҙең якта ғына күберәк кар Шундай матур булып яуа бит.
(Ғ. Рамазанов) Тик Сәйфулла ғына был матур кыҙ алдында каушап калманы. {Н. Мусин).
Мәңге балкыр йондоҙҙар Тик Кремлдә генә\ Тура һәм дөйөм һайлауҙар Тик беҙҙең илдә генә (Ғ. Әмири) Килтерелгән өс миҫалда ла ғына, генә киҫәксәләре исем, зат, алмаштарына эйәреп килеп, уларға сикләү мәғәнә сағылыштарын биреп килгәндәр.
Ғына, генә, кына, кенә киҫәксәләре сикләү мәғәнә оттеногынан тыш тағы ла түбәндәге мәғәнә сағылыштарын да биреп йөрөйҙәр: 1. Сифаттар аҙағында килгәндә был киҫәксәләр — «байтак ярарлык» мәғәнә оттеногын йәки кесерәйтеү мәғәнә сағылышын биреп килергә мөмкин. Мәҫәлән: Йылғаның теге яғында Бары өс һаксы тора, Күрһәң үҙеңә лә окшар «Телдәре» якшы ғына.
(М. Кәрим) 2. Был киҫәксәләр, әгәр вакытты аңлата торған һүҙҙәр аҙағында килһәлер, якынлык, күптән түгел булып үткән фактты, вакиға, эште аңлатып килергә мөмкин. Мәҫәлән: 6 Вопросы башкирской филологии ai
