Был миҫалдарҙа килтерелгән киҫәксәләрҙең сифат билдәләрен мәғәнә оттеноктары яғынан ниндәй дәрәжәлә көсәйтеп килеүҙәре һәр бер килтерелгән һөйләмдә асык күренеп тора. Беренсе төр сифат көсәйтеү киҫәксәләренә карағанда, быларҙың көсәйтеү мәғәнәләре тағы ла көслө рәк яңғырай.
IV. сы9-се9-согсө кисәксәһе Был киҫәксәләр барлык заттарҙа ла бойорок һәм шарт кылымдары аҙағында баҫымһыҙ кушылып килеп, урыны менән был һүҙҙәргә үтенеү, ялыныу — йомшак талап, теләк һәм үкенеү мәғәнә оттеноктарын биреп киләләр. Мәҫәлән: Рөхсәт итсе оло хөрмәт менән һинең алда башым эйергә.
(Ғ. Әмири) Бер көн йешәһә лә шат булырға Өйрәтһәсе йырым кешене, Риза булыр инем шунда, күреп Бушка түгеллеген эшемдең.
(Ғ. Әмири) Донъя булғас, булыр бөтәһе лә, — Борсолмасы алдан һин юкка.
(Ғ. Әафин) Ҡуйсы, куйсы, каланы макта, ауылда тор икән ул (Б. Бикбай). һиңә әйтәм, әсәһе, баланы бынан алсы. Миңә теге яңы китапты алып килсе.
Беренсе миҫалда итсе тигән икенсе зат бойорок кылымына кушылып килгән -се киҫәксәһе кеселекле рәүештә үтенес оттеногын биреп килгән; икенсе миҫалда өйрәтһәсе тигән өсөнсө зат шарт кылымына кушылып килгән -се киҫәксәһе изге теләк мәғәнәһен сағылдырып килгән; өсөнсө миҫалда борсолмасы тигән икенсе зат бойорок кылымына кушылып килгән -сы киҫәксәһе үтенеү-талап мәғәнә сағылышын биргән; дүртенсе миҫалда куйсы, куйсы тигән бойорок кылым икенсе затына кабатланып кушылып килгән -сы киҫәксәһе ризаһыҙлык — тыйыу мәғәнә сағылышын көсәйтеп килгәндәр; бишенсе миҫалда алсы тигән икенсе зат бойорок кылымына -сы киҫәксәһе кушылып, йомшак булһа ла талап итеү мәғәнәһен сағылдырған; алтынсы миҫалда килсе тигән икенсе зат бойорок кылымына -се киҫәксәһе кушылып теләк-үтенес мәғенәһән сағылдырып килгән.
Был киҫәксәләр шарт кылымға эйәреп килгәндә, барлык заттарға ла йәйелеп теләк һәм үкенеү мәғәнә сағылыштарын биреп киләләр. Мәҫәлән: Мин дә башкалар кеүек тырышып укыусылар рәтендә булһамсы. һин дә башкалар кеүек үк тырышып укыусылар рәтендә булһаңсы. Ул да башкалар кеүек үк тырышып укыусылар рәтендә булһасы.
Башка киҫәксәләр кеүек үк -сьг, -се, -со, -сө киҫәксәләре лә телмәрҙә урыны менән бигерәк тә бойорок кылымға кушылып килгәндә көслө тойғо эмоцияһын үтенеү, ялыныу формаһында сағылдырып килеүсәндәр. Мәҫәлән: Илгизәр. . . ах, Илгизәрем! . .
Тукта, көт, көтсө мине!
Был осәлһеҙ, һулышы бөткән Йәшле Нәфисә ине.
(М, Кәрим) Сестра, йәнем, миңә һыу бирсе!
Ашыкмасы, доктор, мин уны, бәлки. һуңғы. . .
(Б. Бикбай) ,80
IV. сы9-се9-согсө кисәксәһе Был киҫәксәләр барлык заттарҙа ла бойорок һәм шарт кылымдары аҙағында баҫымһыҙ кушылып килеп, урыны менән был һүҙҙәргә үтенеү, ялыныу — йомшак талап, теләк һәм үкенеү мәғәнә оттеноктарын биреп киләләр. Мәҫәлән: Рөхсәт итсе оло хөрмәт менән һинең алда башым эйергә.
(Ғ. Әмири) Бер көн йешәһә лә шат булырға Өйрәтһәсе йырым кешене, Риза булыр инем шунда, күреп Бушка түгеллеген эшемдең.
(Ғ. Әмири) Донъя булғас, булыр бөтәһе лә, — Борсолмасы алдан һин юкка.
(Ғ. Әафин) Ҡуйсы, куйсы, каланы макта, ауылда тор икән ул (Б. Бикбай). һиңә әйтәм, әсәһе, баланы бынан алсы. Миңә теге яңы китапты алып килсе.
Беренсе миҫалда итсе тигән икенсе зат бойорок кылымына кушылып килгән -се киҫәксәһе кеселекле рәүештә үтенес оттеногын биреп килгән; икенсе миҫалда өйрәтһәсе тигән өсөнсө зат шарт кылымына кушылып килгән -се киҫәксәһе изге теләк мәғәнәһен сағылдырып килгән; өсөнсө миҫалда борсолмасы тигән икенсе зат бойорок кылымына кушылып килгән -сы киҫәксәһе үтенеү-талап мәғәнә сағылышын биргән; дүртенсе миҫалда куйсы, куйсы тигән бойорок кылым икенсе затына кабатланып кушылып килгән -сы киҫәксәһе ризаһыҙлык — тыйыу мәғәнә сағылышын көсәйтеп килгәндәр; бишенсе миҫалда алсы тигән икенсе зат бойорок кылымына -сы киҫәксәһе кушылып, йомшак булһа ла талап итеү мәғәнәһен сағылдырған; алтынсы миҫалда килсе тигән икенсе зат бойорок кылымына -се киҫәксәһе кушылып теләк-үтенес мәғенәһән сағылдырып килгән.
Был киҫәксәләр шарт кылымға эйәреп килгәндә, барлык заттарға ла йәйелеп теләк һәм үкенеү мәғәнә сағылыштарын биреп киләләр. Мәҫәлән: Мин дә башкалар кеүек тырышып укыусылар рәтендә булһамсы. һин дә башкалар кеүек үк тырышып укыусылар рәтендә булһаңсы. Ул да башкалар кеүек үк тырышып укыусылар рәтендә булһасы.
Башка киҫәксәләр кеүек үк -сьг, -се, -со, -сө киҫәксәләре лә телмәрҙә урыны менән бигерәк тә бойорок кылымға кушылып килгәндә көслө тойғо эмоцияһын үтенеү, ялыныу формаһында сағылдырып килеүсәндәр. Мәҫәлән: Илгизәр. . . ах, Илгизәрем! . .
Тукта, көт, көтсө мине!
Был осәлһеҙ, һулышы бөткән Йәшле Нәфисә ине.
(М, Кәрим) Сестра, йәнем, миңә һыу бирсе!
Ашыкмасы, доктор, мин уны, бәлки. һуңғы. . .
(Б. Бикбай) ,80
