шулай. Ул йәшәмәй торған төньяк урындарҙа татар әҙәбиәте аша уны ташбака тип атайҙар. Уның бында көпәш тигән исеме лә бар.
Дөйә, төйә. Ике үркәсле дөйә.
Ҡа п с а к . Алғы үркәсе ҙурырак, арткыһы бәләкәйерәк, ләкин үркәстәре бер-беренә якын торған дөйә.
К и ң ш е р е к . Танау кыуышлығы, танауҙың эске өлөшө.
Ҡ а ш к а л т а й . «Русса «лысуха» тигән өйрәкте беҙ шулай тибеҙ» тиҙәр.
Ҡоймос. Кешелә һигеҙ күҙ һөйәгенең осондағы һөйәкте һәм шул урынды коймос тиҙәр. Русса исеме: «копчик».
Көпәш. Ҡара: гөбөргәйел.
Мөншөгөр, м өшөгө р. Русса «выпь, бугай, ухало, водяной бык» тип ата л а торған кошто шулай атайҙар. Әҙәби телдә уның исемә күл боғаһы.
Мөншөгөр һүҙен мин бында тәү башлап ишеттем.
Нар. Бер үркәсле дөйә.
Сумк а өйрәк. «Русса «чирок» тигән өйрәкте беҙ шулай атайбыҙ» тиҙәр.
С у р а ғ а й . «Суртандың вағын беҙ шулай тибеҙ» тиҙәр.
Суртан. «Русса «щука» тигән балыкты суртан тибеҙ» тиҙәр.
Сынайыр. «Вак сабакты беҙҙә шулай тиҙәр» тиҙәр.
То р о м т а й . «Сәүкәнән ҙурырак йырткыс кош» тиҙәр. Әҙәби телдә уның руссаһы «пустельга» тип алыныуы дөрөҫ булып сыға.
Т у ғ а ҙа к. «Беҙҙең яланда йыш осрай торған кош. Русса «дрофа» йәки «дудак» тип атала» тиҙәр.
Т у л а р һ ы к . «Йорт малдарының арткы аяғында артка сығып тор ған быуыны һәм һөйәге» тип аңғарталар.
Шоңк ар. «Уҫал йырткыс кош. Һауанан түбән төшкәндә аткан таш кеүек шыжлап килә, күлгә төшә. һауалағы өйрәктең берен калдырмай тибеп төшөрә, кыйрата ҫуға» тип һөйләп бирҙеләр.
Ы лак. «Кәзә бәрәсен беҙҙә ылак тиҙәр» тиҙәр.
Ыр ғ а к . Русса «нёбо»ны шулай тиҙәр. Әҙәби телсә ацкау була- Әтәлге. Торомтайҙан, сәүкәнән ҙурырак йырткыс кош.
Урындағы телдең бер тиклем байлығын һәм үҙсәнлеген сағылдыра торған каЗһы бер һүҙҙәр1 Айныу. «Өмөтбай ағай һыйырын һатыуҙан айныған» тип, башка диалекттәрҙә дүнеү тигән һүҙ урынына кулланалар.
Алсак. Асык күңелле, «эсендәге тышында» була торған, эскерле булмаған кешене шулай атайҙар. Эскерленең киреһе.
Б а й ғ о ш . Был һүҙҙе яратыу, иркәләү йәки йәлләү, кыҙғаныу һүҙө итеп, бахыр, бахыркай һүҙе урынында кулланалар.
Ба л д ы р . Әҙәби телдә балтыр формаһында кабул ителгән һүҙҙә шулай тиҙәр. Балдыр формаһы, башкорт теленең эске үҫеш законына таянғанда, дөрөҫ форма була. Сөнки л, м, н, ң өндәренән һуң тамыр һүҙҙәрҙә күпселектә д өнө килә, т килмәй: балдыҙ, балдак, кондоҙу тандыр, аңдыу, мандай, андыуҙ һ. б.
Б и ш к у н а к . Иҫкесә йыл иҫәбе менән беренсе апрелдән бишенә (яңыса 14-нән 18-енә) тиклем булған араны шулай атайҙар (был һүҙ каҙактарҙан алынған тиҙәр); был вакытта буран була йә һыуык була тиҙәр.
1 Был бүлектә файҙаланыусылар өсөн тулырак итеү максаты менән, юғары л ф бирелгән байтак һүҙҙәр бында кабатландылар.
10* 147'
Дөйә, төйә. Ике үркәсле дөйә.
Ҡа п с а к . Алғы үркәсе ҙурырак, арткыһы бәләкәйерәк, ләкин үркәстәре бер-беренә якын торған дөйә.
К и ң ш е р е к . Танау кыуышлығы, танауҙың эске өлөшө.
Ҡ а ш к а л т а й . «Русса «лысуха» тигән өйрәкте беҙ шулай тибеҙ» тиҙәр.
Ҡоймос. Кешелә һигеҙ күҙ һөйәгенең осондағы һөйәкте һәм шул урынды коймос тиҙәр. Русса исеме: «копчик».
Көпәш. Ҡара: гөбөргәйел.
Мөншөгөр, м өшөгө р. Русса «выпь, бугай, ухало, водяной бык» тип ата л а торған кошто шулай атайҙар. Әҙәби телдә уның исемә күл боғаһы.
Мөншөгөр һүҙен мин бында тәү башлап ишеттем.
Нар. Бер үркәсле дөйә.
Сумк а өйрәк. «Русса «чирок» тигән өйрәкте беҙ шулай атайбыҙ» тиҙәр.
С у р а ғ а й . «Суртандың вағын беҙ шулай тибеҙ» тиҙәр.
Суртан. «Русса «щука» тигән балыкты суртан тибеҙ» тиҙәр.
Сынайыр. «Вак сабакты беҙҙә шулай тиҙәр» тиҙәр.
То р о м т а й . «Сәүкәнән ҙурырак йырткыс кош» тиҙәр. Әҙәби телдә уның руссаһы «пустельга» тип алыныуы дөрөҫ булып сыға.
Т у ғ а ҙа к. «Беҙҙең яланда йыш осрай торған кош. Русса «дрофа» йәки «дудак» тип атала» тиҙәр.
Т у л а р һ ы к . «Йорт малдарының арткы аяғында артка сығып тор ған быуыны һәм һөйәге» тип аңғарталар.
Шоңк ар. «Уҫал йырткыс кош. Һауанан түбән төшкәндә аткан таш кеүек шыжлап килә, күлгә төшә. һауалағы өйрәктең берен калдырмай тибеп төшөрә, кыйрата ҫуға» тип һөйләп бирҙеләр.
Ы лак. «Кәзә бәрәсен беҙҙә ылак тиҙәр» тиҙәр.
Ыр ғ а к . Русса «нёбо»ны шулай тиҙәр. Әҙәби телсә ацкау була- Әтәлге. Торомтайҙан, сәүкәнән ҙурырак йырткыс кош.
Урындағы телдең бер тиклем байлығын һәм үҙсәнлеген сағылдыра торған каЗһы бер һүҙҙәр1 Айныу. «Өмөтбай ағай һыйырын һатыуҙан айныған» тип, башка диалекттәрҙә дүнеү тигән һүҙ урынына кулланалар.
Алсак. Асык күңелле, «эсендәге тышында» була торған, эскерле булмаған кешене шулай атайҙар. Эскерленең киреһе.
Б а й ғ о ш . Был һүҙҙе яратыу, иркәләү йәки йәлләү, кыҙғаныу һүҙө итеп, бахыр, бахыркай һүҙе урынында кулланалар.
Ба л д ы р . Әҙәби телдә балтыр формаһында кабул ителгән һүҙҙә шулай тиҙәр. Балдыр формаһы, башкорт теленең эске үҫеш законына таянғанда, дөрөҫ форма була. Сөнки л, м, н, ң өндәренән һуң тамыр һүҙҙәрҙә күпселектә д өнө килә, т килмәй: балдыҙ, балдак, кондоҙу тандыр, аңдыу, мандай, андыуҙ һ. б.
Б и ш к у н а к . Иҫкесә йыл иҫәбе менән беренсе апрелдән бишенә (яңыса 14-нән 18-енә) тиклем булған араны шулай атайҙар (был һүҙ каҙактарҙан алынған тиҙәр); был вакытта буран була йә һыуык була тиҙәр.
1 Был бүлектә файҙаланыусылар өсөн тулырак итеү максаты менән, юғары л ф бирелгән байтак һүҙҙәр бында кабатландылар.
10* 147'
