булған, хәҙергә көндә юк тип әйтергә ярай. Русса исеме: «перемётная сумка».
Мендәр, эйәр мендәре. Эйәр өҫтөнә һалына, ғәҙәттә күн менән тышлана торған мендәр. Бындай мендәрҙе тарткы менән бәйләй ҙәр. Был мендәр эйәр капталына беркетелеп, алынмаҫлык итеп яһалған булыуы ла мөмкин.
Өҙәңге. Эйәрҙә кеше баҫып атка менә, аяктарына кейә һәм йөрөгәндә уларға баҫа торған ике токон тимер әйбер (ағастан булырға ла мөмкин); русса исеме: «стремя, стремена».
Ө ҙ ә ң г е бауы. Өҙәңгеләр тағыла торған яҫы кайыш йәки кылдан, тарманан һ. б. үрелгән бау; русса исеме: «стремянный ремень».
Серге. Тирлектең өҫтөнән, сергетыштың аҫтынан һалына торған кейеҙ, уны ғәҙәттә күн менән каплайҙар һәм уға беркетеп тегәләр, күнде сергетыш тип атайҙар (кара: сергетыш).
Серг етыш. Сергене каплай торған күн, был күндең өҫтөнән әйәр һалына.
Та рт к ы. Аттың бауыр (күкрәк) аҫтынан алып эйәрҙе тарттыра торған яҫы кайыш йәки яҫы итеп берәй нәмәнән үрелгән бау, ул берәү һәм икәү булырға мөмкин; русса исеме: «подпруга».
Ти бе нг е . Өҙәңге бауҙары аттың кабырғаларын ышкымаһын өсөн .эйәрҙе ике яклап өҙәңге бауы аҫтына тағыла торған яҫы күн; русса нсеме: «тебенёк».
Т и р л е к. Аттың аркаһына тейҙереп иң аҫка һалына торған айырым кейеҙ. Был кейеҙ тиҙ тиргә ката, уны айырым алып киптерергә һәм йыш йыуырға тура килә (бигерәк тә поход вакытында). Шуның өсөн. уны айырым кейеҙҙән куялар; русса исеме: «потник».
Тукым. Тантаналы вакиғаларҙа — кыҙ күсергәндә, ҙур байрамда һ. б .— менгән аттың өҫтөнә ябыла торған, бик матурлап, зиннәтләп, суклап эшләнгән, аттың алдына, артына һем кабыргаларына һалынып торған айырым япма; русса исеме: «чепрак, чапрак».
Ү цн ек. Әҙәби телдә үцлек. Тирлек өҫтөнән һалына торған айырым кейеҙ. Был кейеҙ ҙә тиргә катырға һәм керләнергә мөмкин, уны киптерергә һәм йыуырға тура килә. Шуның өсөн уны айырым кейеҙҙән "куялар.
Кейем-Һалымға карата кайһы бер терминдәр Б а с а тун. Төлкө аяктары тиреһенән тегелгән тун. Ғәҙәттә бындай тунды катын-кыҙҙар кейә.
Б и кә с ә п. «Тар иңле калын ебәк материяны шулай тип атайҙар тине» тиҙәр.
Б и л б а у . Куйбышев һәм Саратов әлкәһендә йәшәуге башкорттар сепрәктән, ебәктән һәм башканан булған билбауҙы ғына билбау тиҙәр, Зсайыштан булған билбауҙы биллек тиҙәр. Тимәк, был ике төр билбау ҙың һәр икеһенә айырым термин кулланалар.
Б и л л е к . Билгә быуа торған кайыш (кайыш билбау).
К а з а к и . Яҙлы-көҙлө һәм йәй көндәре кейеү өсөн бер төр йока материянан эсләп тегелә торған билле, еңле оҙон кейем; төньяк райондарҙа уны бишмәт тип атайҙар.
К а з а к и тун. Билле тун. «Мин әйтәм, донъя бер ҙә тигеҙ түгел. Бына минең толобом да бар, туным да бар, көпөм дә бар, казаки туным да бар, барыҫы ла бар, бүркем генә юк».
К е й е ҙ к а л у ш. Ҡыҫка куныслы быйманы шулай атайҙар.
К ө л ә п ә р ә . Ҡолаклы итеп, артка һалындырып, осло итеп тиренән тегелгән, бәрхет йәки башка материя менән тышланған айырым бүрк. >Элек уны башкорттар кейгән, хәҙәр һирәк осрай, мәгәр каҙактарҙа 144
Мендәр, эйәр мендәре. Эйәр өҫтөнә һалына, ғәҙәттә күн менән тышлана торған мендәр. Бындай мендәрҙе тарткы менән бәйләй ҙәр. Был мендәр эйәр капталына беркетелеп, алынмаҫлык итеп яһалған булыуы ла мөмкин.
Өҙәңге. Эйәрҙә кеше баҫып атка менә, аяктарына кейә һәм йөрөгәндә уларға баҫа торған ике токон тимер әйбер (ағастан булырға ла мөмкин); русса исеме: «стремя, стремена».
Ө ҙ ә ң г е бауы. Өҙәңгеләр тағыла торған яҫы кайыш йәки кылдан, тарманан һ. б. үрелгән бау; русса исеме: «стремянный ремень».
Серге. Тирлектең өҫтөнән, сергетыштың аҫтынан һалына торған кейеҙ, уны ғәҙәттә күн менән каплайҙар һәм уға беркетеп тегәләр, күнде сергетыш тип атайҙар (кара: сергетыш).
Серг етыш. Сергене каплай торған күн, был күндең өҫтөнән әйәр һалына.
Та рт к ы. Аттың бауыр (күкрәк) аҫтынан алып эйәрҙе тарттыра торған яҫы кайыш йәки яҫы итеп берәй нәмәнән үрелгән бау, ул берәү һәм икәү булырға мөмкин; русса исеме: «подпруга».
Ти бе нг е . Өҙәңге бауҙары аттың кабырғаларын ышкымаһын өсөн .эйәрҙе ике яклап өҙәңге бауы аҫтына тағыла торған яҫы күн; русса нсеме: «тебенёк».
Т и р л е к. Аттың аркаһына тейҙереп иң аҫка һалына торған айырым кейеҙ. Был кейеҙ тиҙ тиргә ката, уны айырым алып киптерергә һәм йыш йыуырға тура килә (бигерәк тә поход вакытында). Шуның өсөн. уны айырым кейеҙҙән куялар; русса исеме: «потник».
Тукым. Тантаналы вакиғаларҙа — кыҙ күсергәндә, ҙур байрамда һ. б .— менгән аттың өҫтөнә ябыла торған, бик матурлап, зиннәтләп, суклап эшләнгән, аттың алдына, артына һем кабыргаларына һалынып торған айырым япма; русса исеме: «чепрак, чапрак».
Ү цн ек. Әҙәби телдә үцлек. Тирлек өҫтөнән һалына торған айырым кейеҙ. Был кейеҙ ҙә тиргә катырға һәм керләнергә мөмкин, уны киптерергә һәм йыуырға тура килә. Шуның өсөн уны айырым кейеҙҙән "куялар.
Кейем-Һалымға карата кайһы бер терминдәр Б а с а тун. Төлкө аяктары тиреһенән тегелгән тун. Ғәҙәттә бындай тунды катын-кыҙҙар кейә.
Б и кә с ә п. «Тар иңле калын ебәк материяны шулай тип атайҙар тине» тиҙәр.
Б и л б а у . Куйбышев һәм Саратов әлкәһендә йәшәуге башкорттар сепрәктән, ебәктән һәм башканан булған билбауҙы ғына билбау тиҙәр, Зсайыштан булған билбауҙы биллек тиҙәр. Тимәк, был ике төр билбау ҙың һәр икеһенә айырым термин кулланалар.
Б и л л е к . Билгә быуа торған кайыш (кайыш билбау).
К а з а к и . Яҙлы-көҙлө һәм йәй көндәре кейеү өсөн бер төр йока материянан эсләп тегелә торған билле, еңле оҙон кейем; төньяк райондарҙа уны бишмәт тип атайҙар.
К а з а к и тун. Билле тун. «Мин әйтәм, донъя бер ҙә тигеҙ түгел. Бына минең толобом да бар, туным да бар, көпөм дә бар, казаки туным да бар, барыҫы ла бар, бүркем генә юк».
К е й е ҙ к а л у ш. Ҡыҫка куныслы быйманы шулай атайҙар.
К ө л ә п ә р ә . Ҡолаклы итеп, артка һалындырып, осло итеп тиренән тегелгән, бәрхет йәки башка материя менән тышланған айырым бүрк. >Элек уны башкорттар кейгән, хәҙәр һирәк осрай, мәгәр каҙактарҙа 144
