«Ҡыҙылгвардеецтәр» романы — граждандар һуғышының Башҡортостан, Ырымбур далаларындағы киң панорамаһы ул. Унда тарихи-конкрет ваҡиғалар фонында, нигеҙҙә, конкрет шәхестәр хәрәкәт итә. Ваҡиғалар тәүҙә Ырымбурҙа һәм тирә- яҡ ауылдарҙа бара, аҙаҡҡа табан — Башҡортостанға, Стәрле, шул тирә ауылдарға күсә. Был осорҙа Ырымбурҙа сәйәси атмо сфера ҡатмарлы, хатта бик сыбар һәм буталсыҡ, һәр кем «сәйәсәт эшләп маташа», «үҙ байрағын тегә», «мин генә халыҡ яҡлы», — тип ышандырырға тырыша. Бер тирәлә «мосолман- сы»лар мыж килһә, икенсе урында икенсе платформа кешеләре лаф ора.
Романдың төп үҙенсәлеге шунда: уның үҙәгендә 1917- 1918 йылдар өсөн хас булған идея-сәйәси ваҡиғалары ята. Әҙәби-художестволы конфликт ошо көрәштәрҙән үҫеп сыға. Ҡара көҙҙән яҙға тиклем булған осор эсендәге ошо көрәш әҫәрҙең сюжет материалын тәшкил итә. Уның үҙәгендә импе риалистик һуғыш усағында янып, большевиктар йоғонтоһонда халыҡ бәхете өсөн көрәшсе булып еткән Билал тора.
Ул башҡорт халҡы тормошонда ижтимағи-сәйәси үҙәк тәрҙең береһенә әйләнгән Ырымбурға килә. Урамда тәү осраған кешеләрҙең береһе мосолман гарнизонының начальнигы Бәскәнтәй әфәнде була. Мосолманлыҡ флагы аҫтында халыҡ массаларын үҙ тирәһенә тупларға һәм шуның аша үҙенең тар эгоистик маҡсатына ирешергә ынтылыусы мосолман буржуа зияһының был вәкиле автор тарафынан карикатур пландараҡ һүрәтләнә. «Ҡыҙыл да түгел, аҡ та түгел» тигән лозунг аҫтын да күтәрелгән Бәскәнтәй әфәнде ише «мосолмансы»лар, асыл да, халыҡты алдай, бай-муллаларҙың, сауҙагәрҙәрҙең мәнфәғә тен күҙәтә. Шуға ла халыҡ улар артынан эйәрмәй. Уларҙың төп таянысы — ҡупшы гимназисткалар, тәтәй, тәкәббер гим назистар, сәйәси капитал йыйырға маташыусы һәр төрлө приказчиктар.
Элек губернатор торған Каруанһарайҙа урынлашып алған «мосолмансы»лар менән автор Билалды, уның менән бергә уҡыусыны ентекләп таныштыра. Милләт тураһында һүҙ йөрө төп, «Беҙ ҡалала тәртип һаҡлар өсөн төҙөлгән мосолман дру жинаһы, һис кемдең тейергә хаҡы юҡ. Беҙ аҡ та, ҡыҙыл да түгел» тип лаф орған, ябай халыҡтың башын ҡайнатҡан был кешеләрҙең төп маҡсатын хәл ҡырҡыулашҡан мәлдә бер офи церҙары бик асыҡ итеп әйтеп бирә: 3 - 1 0060 07 65
Романдың төп үҙенсәлеге шунда: уның үҙәгендә 1917- 1918 йылдар өсөн хас булған идея-сәйәси ваҡиғалары ята. Әҙәби-художестволы конфликт ошо көрәштәрҙән үҫеп сыға. Ҡара көҙҙән яҙға тиклем булған осор эсендәге ошо көрәш әҫәрҙең сюжет материалын тәшкил итә. Уның үҙәгендә импе риалистик һуғыш усағында янып, большевиктар йоғонтоһонда халыҡ бәхете өсөн көрәшсе булып еткән Билал тора.
Ул башҡорт халҡы тормошонда ижтимағи-сәйәси үҙәк тәрҙең береһенә әйләнгән Ырымбурға килә. Урамда тәү осраған кешеләрҙең береһе мосолман гарнизонының начальнигы Бәскәнтәй әфәнде була. Мосолманлыҡ флагы аҫтында халыҡ массаларын үҙ тирәһенә тупларға һәм шуның аша үҙенең тар эгоистик маҡсатына ирешергә ынтылыусы мосолман буржуа зияһының был вәкиле автор тарафынан карикатур пландараҡ һүрәтләнә. «Ҡыҙыл да түгел, аҡ та түгел» тигән лозунг аҫтын да күтәрелгән Бәскәнтәй әфәнде ише «мосолмансы»лар, асыл да, халыҡты алдай, бай-муллаларҙың, сауҙагәрҙәрҙең мәнфәғә тен күҙәтә. Шуға ла халыҡ улар артынан эйәрмәй. Уларҙың төп таянысы — ҡупшы гимназисткалар, тәтәй, тәкәббер гим назистар, сәйәси капитал йыйырға маташыусы һәр төрлө приказчиктар.
Элек губернатор торған Каруанһарайҙа урынлашып алған «мосолмансы»лар менән автор Билалды, уның менән бергә уҡыусыны ентекләп таныштыра. Милләт тураһында һүҙ йөрө төп, «Беҙ ҡалала тәртип һаҡлар өсөн төҙөлгән мосолман дру жинаһы, һис кемдең тейергә хаҡы юҡ. Беҙ аҡ та, ҡыҙыл да түгел» тип лаф орған, ябай халыҡтың башын ҡайнатҡан был кешеләрҙең төп маҡсатын хәл ҡырҡыулашҡан мәлдә бер офи церҙары бик асыҡ итеп әйтеп бирә: 3 - 1 0060 07 65
