да: ул халыҡҡа азатлыҡ, яңы тормош менән бергә үҙ аллы үҫеш юлы ла — дәүләтселек тә бирергә тейеш ине.
А. Таһиров романдарында, уның бигерәк тә «Ҡыҙылгвар- деецтәр», «Ҡыҙылармеецтәр» әҫәрҙәрендә ана шул тема төп проблема дәрәжәһенә күтәрелде. Яҙыусы үҙ аллы дәүләтселек хаҡындағы төрлө сәйәси буяулы был ынтылыштарҙы бик ен текләп тасуирлай һәм бүтән бөтә мәсьәләләрҙе ошо нөктәнән сығып баһалай. Сюжет хәрәкәтен ошо сәйәси идеялар көрәше тирәһенә туплау, дөрөҫөрәге, был хәрәкәттең сәйәси идеялар тартышынан типкен алыуы әҫәрҙең фәлсәфи һыҙатын, кон фликттың фәлсәфи асылын билдәләй. Яҙыусы ошо мәсьәләне фәлсәфи проблема дәрәжәһенә күтәрергә ынтыла.
Ошо уҡ проблема ул осор романдарынан «Боролош» һәм «Күҙәй» (1934) өсөн дә хас булды. Әммә А. Таһиров романда ры был йәһәттән ошо үҙ аллы дәүләтселекте азатлыҡ өсөн көрәш менән туранан-тура бәйләп, уның фәлсәфи йөкмәткеһен нигеҙләүе менән айырылып тора. Нигеҙҙә, идеологик бәре лештәр атмосфераһын һүрәтләүе менән дә инде А. Таһиров әҫәрҙәре М. Горькийҙың капитализмдың үлемен һәм социа листик үҙгәртеп ҡороуҙың ҡотолғоһоҙ ихтыяждан сығыуын фәлсәфи нигеҙләүсе ижадының традицияларына барып тоташа.
А. Таһиров романдары бөтөн бер эпоханың сәйәси, идеоло гик, фәлсәфи ҡаршылыҡтарын сағылдыра. Әммә яҙыусы был ҡаршылыҡтарҙы бөгөн килеп тыуған итеп ҡарамай. Ул импе риалистик һуғыш алдынан булған ҡуҙғалышты, халыҡтың әүҙемләшә барыуын да күрһәтә. Был уның 1915 йылда яҙған «Әтрәгәләмдәр» тигән повесында һүрәтләнде, һуңынан «һал даттар» романын ул тап «Әтрәгәләмдәр»ҙә нөктә ҡуйған еренән башлап китте.
«Әтрәгәләмдәр» повесында беренсе империалистик һуғыш алдынан башҡорт ауылдарындағы тормош, сәйәси атмосфера һүрәтләнә. Ауыл социаль яҡтан бер бөтөн түгел, уға капита листик ҡаршылыҡтар үтеп ингән. Ярлылар тағы ла ярлылана бара, байҙар байый. Ярым пролетар хәлгә килгән ярлыларҙың бер өлөшө үҙ ҡул көсөн һатыр өсөн йыш ҡына ситкә лә сығып китә. Ситтә ул ялланып эшләгәндә үҙе кеүек һәм үҙенән аңлыраҡ кешеләр менән, ҡайһы саҡта промышленность пролетариаты вәкилдәре менән осраша. Был уның күңеленә ныҡ тәьҫир итә, ҡуҙғата. Ҡуҙғалған күңелле был кешеләр, инде әүҙем фекергә, әүҙем натураға эйә булараҡ, ауылға ла яңы уйҙар алып ҡайта. «Әтрәгәләмдәр»ҙә һүрәтләнгән Сәғит кеүектәр бына шул со 56
А. Таһиров романдарында, уның бигерәк тә «Ҡыҙылгвар- деецтәр», «Ҡыҙылармеецтәр» әҫәрҙәрендә ана шул тема төп проблема дәрәжәһенә күтәрелде. Яҙыусы үҙ аллы дәүләтселек хаҡындағы төрлө сәйәси буяулы был ынтылыштарҙы бик ен текләп тасуирлай һәм бүтән бөтә мәсьәләләрҙе ошо нөктәнән сығып баһалай. Сюжет хәрәкәтен ошо сәйәси идеялар көрәше тирәһенә туплау, дөрөҫөрәге, был хәрәкәттең сәйәси идеялар тартышынан типкен алыуы әҫәрҙең фәлсәфи һыҙатын, кон фликттың фәлсәфи асылын билдәләй. Яҙыусы ошо мәсьәләне фәлсәфи проблема дәрәжәһенә күтәрергә ынтыла.
Ошо уҡ проблема ул осор романдарынан «Боролош» һәм «Күҙәй» (1934) өсөн дә хас булды. Әммә А. Таһиров романда ры был йәһәттән ошо үҙ аллы дәүләтселекте азатлыҡ өсөн көрәш менән туранан-тура бәйләп, уның фәлсәфи йөкмәткеһен нигеҙләүе менән айырылып тора. Нигеҙҙә, идеологик бәре лештәр атмосфераһын һүрәтләүе менән дә инде А. Таһиров әҫәрҙәре М. Горькийҙың капитализмдың үлемен һәм социа листик үҙгәртеп ҡороуҙың ҡотолғоһоҙ ихтыяждан сығыуын фәлсәфи нигеҙләүсе ижадының традицияларына барып тоташа.
А. Таһиров романдары бөтөн бер эпоханың сәйәси, идеоло гик, фәлсәфи ҡаршылыҡтарын сағылдыра. Әммә яҙыусы был ҡаршылыҡтарҙы бөгөн килеп тыуған итеп ҡарамай. Ул импе риалистик һуғыш алдынан булған ҡуҙғалышты, халыҡтың әүҙемләшә барыуын да күрһәтә. Был уның 1915 йылда яҙған «Әтрәгәләмдәр» тигән повесында һүрәтләнде, һуңынан «һал даттар» романын ул тап «Әтрәгәләмдәр»ҙә нөктә ҡуйған еренән башлап китте.
«Әтрәгәләмдәр» повесында беренсе империалистик һуғыш алдынан башҡорт ауылдарындағы тормош, сәйәси атмосфера һүрәтләнә. Ауыл социаль яҡтан бер бөтөн түгел, уға капита листик ҡаршылыҡтар үтеп ингән. Ярлылар тағы ла ярлылана бара, байҙар байый. Ярым пролетар хәлгә килгән ярлыларҙың бер өлөшө үҙ ҡул көсөн һатыр өсөн йыш ҡына ситкә лә сығып китә. Ситтә ул ялланып эшләгәндә үҙе кеүек һәм үҙенән аңлыраҡ кешеләр менән, ҡайһы саҡта промышленность пролетариаты вәкилдәре менән осраша. Был уның күңеленә ныҡ тәьҫир итә, ҡуҙғата. Ҡуҙғалған күңелле был кешеләр, инде әүҙем фекергә, әүҙем натураға эйә булараҡ, ауылға ла яңы уйҙар алып ҡайта. «Әтрәгәләмдәр»ҙә һүрәтләнгән Сәғит кеүектәр бына шул со 56
