тип әйтелә унда. Яу ораны ишетеп, бишектәге баланың талпына башлауы, түшәк тартып, ауырып ятҡан ҡарттарҙың ырғып тороп, ең һыҙғана башлауы, яу аттарының украныуы — күмәктең бер төптән ҡуҙғалыуы эффектын тағы көсәйтеп ебәрә. Бында шулай уҡ яу ҡайтарыу, ил һаҡлауҙың ни икәне һәр кемгә бишектә үк таныш икәненә, хатта яу аттары ла быға электән күнеккән булы уына ла ишара яһала.
Яу кәрәк-ярағын әҙерләшеп, ил һаҡларға китеүселәргә, юлдары ҡыҫҡа булһын тип, тегәр еп биреүселәрҙе — әбейҙәр, һөңгөнән һаҡлаһын тип, түштәренә тәңкә баҫыусыларҙы — бисәләр, «сер һаҡлаусы булығыҙ», тип нағышлы янсыҡ биреүсе ләрҙе ҡыҙҙар тип кенә әйткәндә лә, морфологик йәһәттән уртаҡ лыҡ исемен аңлатҡан, синтаксик яҡтан һөйләмдә эйә булып килгән һүҙҙәрҙең күплек ялғауҙары ла күмәктең бер төптән ҡуҙ ғалыуы эффектын ҡеүәтләй алыр ине. Сәсәндәрҙең шул уртаҡ лыҡ исемдәрҙе «әбей-һәбей», «бисә-сәсә», «ҡыҙ-ҡырҡын» тигән йыйылма мәғәнәле ҡушма һүҙҙәр рәүешендә ҡулланыуы, күплек мәғәнәһенән тыш, экспрессив сара вазифаһын үтәп, шул ҡеүәт ләнгән төшөнсәне тағы ла көсәйтеүгә булыша. Яуға китеүселәр ҙе ирҙәр йә егеттәр, тип атау менән генә сикләнмәй, уларҙы «ир-егет» тип алыуҙары хаҡында ла шуны әйтергә була.
Әле килтерелгән миҫалдар барыһы ла «Күмәкләгән яу ҡай тарған» тигән мәғлүм мәҡәлгә инеш һүҙ рәүешендә: Яу «юҡ»тан «бар» таптырған, «Юк»тан «бар»ҙы таптырған да Аръяҡҡа ла саптырған, Бирьяҡҡа ла саптырған.
Яу хәжәтен хәстәрләп, Мир бер булып атҡарған, — тип әйтелгәндең ғәмәлгә ашыуы (реалләшеүе) кеүек аңлашыла.
6. Яуға китеүселәргә фатиха һәм наказ «Байыҡ Айҙар сәсән» эпосында, «Икенсе әрме» йырында һәм уның риүәйәтендә ир-атты яуға оҙатыу картинаһы ла тасу ирлана. Классик театраль сәхнә әҫәрендәге кеүек, ул картина үҙенсәлекле мини-операны хәтерләтә. Унда урын, ваҡыт, персо наждар берлегенән тыш хор ҙа бар. Дөрөҫөрәге, бында мини- опера тип аталмалы «Ирәмәле», «Ғайса ахун», «Абдрахман», «Таңһылыу менән Йомағол», «Шәүрә килен», «Күк толпар», 39
Яу кәрәк-ярағын әҙерләшеп, ил һаҡларға китеүселәргә, юлдары ҡыҫҡа булһын тип, тегәр еп биреүселәрҙе — әбейҙәр, һөңгөнән һаҡлаһын тип, түштәренә тәңкә баҫыусыларҙы — бисәләр, «сер һаҡлаусы булығыҙ», тип нағышлы янсыҡ биреүсе ләрҙе ҡыҙҙар тип кенә әйткәндә лә, морфологик йәһәттән уртаҡ лыҡ исемен аңлатҡан, синтаксик яҡтан һөйләмдә эйә булып килгән һүҙҙәрҙең күплек ялғауҙары ла күмәктең бер төптән ҡуҙ ғалыуы эффектын ҡеүәтләй алыр ине. Сәсәндәрҙең шул уртаҡ лыҡ исемдәрҙе «әбей-һәбей», «бисә-сәсә», «ҡыҙ-ҡырҡын» тигән йыйылма мәғәнәле ҡушма һүҙҙәр рәүешендә ҡулланыуы, күплек мәғәнәһенән тыш, экспрессив сара вазифаһын үтәп, шул ҡеүәт ләнгән төшөнсәне тағы ла көсәйтеүгә булыша. Яуға китеүселәр ҙе ирҙәр йә егеттәр, тип атау менән генә сикләнмәй, уларҙы «ир-егет» тип алыуҙары хаҡында ла шуны әйтергә була.
Әле килтерелгән миҫалдар барыһы ла «Күмәкләгән яу ҡай тарған» тигән мәғлүм мәҡәлгә инеш һүҙ рәүешендә: Яу «юҡ»тан «бар» таптырған, «Юк»тан «бар»ҙы таптырған да Аръяҡҡа ла саптырған, Бирьяҡҡа ла саптырған.
Яу хәжәтен хәстәрләп, Мир бер булып атҡарған, — тип әйтелгәндең ғәмәлгә ашыуы (реалләшеүе) кеүек аңлашыла.
6. Яуға китеүселәргә фатиха һәм наказ «Байыҡ Айҙар сәсән» эпосында, «Икенсе әрме» йырында һәм уның риүәйәтендә ир-атты яуға оҙатыу картинаһы ла тасу ирлана. Классик театраль сәхнә әҫәрендәге кеүек, ул картина үҙенсәлекле мини-операны хәтерләтә. Унда урын, ваҡыт, персо наждар берлегенән тыш хор ҙа бар. Дөрөҫөрәге, бында мини- опера тип аталмалы «Ирәмәле», «Ғайса ахун», «Абдрахман», «Таңһылыу менән Йомағол», «Шәүрә килен», «Күк толпар», 39
