өйгә ҡайтығыҙ; әгәр өлгөрһәң, Машаға сарафан кейҙер».
Комендант ҡңтыны үҙенең ҡыҙы менән ҡайтып кит те. Мин Марья Ивановна артынан ҡарап ҡалдым; ул боролоп ҡараны һәм миңә башын эйҙе. Шул саҡта Иван Кузмич беҙгә ҡарай боролдо, һәм уның бөтә иғтибары дошманға юнәлде. Фетнәселәр үҙҙәренең башлыҡтары эргәһенә йыйылдылар һәм ҡапыл атта рынан төшә башланылар. «Хәҙер ныҡ тороғоҙ,— тине комендант,— һөжүм итәсәктәр...» Шул минутта ҡот осорғос сыйылдау һәм ҡысҡырыштар ишетелде; фет нәселәр крепоскә ҡарай югерешеп килә башланылар. Беҙҙең туп картечь менән ҡоролғайны. Комендант уларға иң яҡын араға тиклем килергә ирк бирҙе һәм ҡапыл тағы туптан атып ебәрҙе. Картечь төркөмдөң тап уртаһына төшөп ярылды. Фетнәселәр ике яҡҡа һирпелеп киттеләр һәм сигенделәр. Уларҙың башлығы алда бер үҙе тороп ҡалды... Ул, ҡылысын сайҡай-сай- ҡай, уларҙы ҡайнар һүҙҙәр менән өгөтләне булһа кә рәк... Бер генә минутҡа тынып торған тауыш һәм сы йылдау яңынан күтәрелде, «йәгеҙ, егеттәр,— тине комендант,— хәҙер ҡапҡаны асығыҙ, барабан ҡағы ғыҙ. Егеттәр! Минең арттан, дошманға ҡаршы, алға!» Комендант, Иван Игнатьич һәм мин күҙ асып йом ғансы крепость валын аша сыҡтыҡ; ләкин ҡаушап ҡалған гарнизон ҡуҙғалманы, «һеҙ нәмә, балалар, ни эшләп тораһығыҙ? — тип ҡысҡырҙы Иван Кузмич.— Үлергә булғас, үлергә: хеҙмәт шулай була ул!» Шул минутта фетнәселәр беҙгә ҡарай югерҙеләр һәм кре поскә бәреп инделәр. Барабан тынды; гарнизон ҡорал ташланы; мине һуғып йыҡҡайнылар, ләкин мин тор ҙом, һәм фетнәселәр менән бергә крепоскә индем. Б а шы яраланған комендант яуыздар төркөмө эсендә тора, улар коменданттан асҡыстар талап итәләр ине. Мин уға ярҙамға ташланғайным, таҙа кәүҙәле бер нисә казак мине тотоп алды һәм: «Бына һеҙгә, батша һүҙен тыңламаусыларға, кәрәгегеҙҙе бирерҙәр инде!»— тип һөйләнә-һөйләнә ҡулдарымды билғау менән бәй ләнеләр. Беҙҙе урамдар буйлап өҫтөрәп алып китте ләр; крепостә йәшәүселәр икмәк-тоҙ күтәреп өйҙәренән 64
Комендант ҡңтыны үҙенең ҡыҙы менән ҡайтып кит те. Мин Марья Ивановна артынан ҡарап ҡалдым; ул боролоп ҡараны һәм миңә башын эйҙе. Шул саҡта Иван Кузмич беҙгә ҡарай боролдо, һәм уның бөтә иғтибары дошманға юнәлде. Фетнәселәр үҙҙәренең башлыҡтары эргәһенә йыйылдылар һәм ҡапыл атта рынан төшә башланылар. «Хәҙер ныҡ тороғоҙ,— тине комендант,— һөжүм итәсәктәр...» Шул минутта ҡот осорғос сыйылдау һәм ҡысҡырыштар ишетелде; фет нәселәр крепоскә ҡарай югерешеп килә башланылар. Беҙҙең туп картечь менән ҡоролғайны. Комендант уларға иң яҡын араға тиклем килергә ирк бирҙе һәм ҡапыл тағы туптан атып ебәрҙе. Картечь төркөмдөң тап уртаһына төшөп ярылды. Фетнәселәр ике яҡҡа һирпелеп киттеләр һәм сигенделәр. Уларҙың башлығы алда бер үҙе тороп ҡалды... Ул, ҡылысын сайҡай-сай- ҡай, уларҙы ҡайнар һүҙҙәр менән өгөтләне булһа кә рәк... Бер генә минутҡа тынып торған тауыш һәм сы йылдау яңынан күтәрелде, «йәгеҙ, егеттәр,— тине комендант,— хәҙер ҡапҡаны асығыҙ, барабан ҡағы ғыҙ. Егеттәр! Минең арттан, дошманға ҡаршы, алға!» Комендант, Иван Игнатьич һәм мин күҙ асып йом ғансы крепость валын аша сыҡтыҡ; ләкин ҡаушап ҡалған гарнизон ҡуҙғалманы, «һеҙ нәмә, балалар, ни эшләп тораһығыҙ? — тип ҡысҡырҙы Иван Кузмич.— Үлергә булғас, үлергә: хеҙмәт шулай була ул!» Шул минутта фетнәселәр беҙгә ҡарай югерҙеләр һәм кре поскә бәреп инделәр. Барабан тынды; гарнизон ҡорал ташланы; мине һуғып йыҡҡайнылар, ләкин мин тор ҙом, һәм фетнәселәр менән бергә крепоскә индем. Б а шы яраланған комендант яуыздар төркөмө эсендә тора, улар коменданттан асҡыстар талап итәләр ине. Мин уға ярҙамға ташланғайным, таҙа кәүҙәле бер нисә казак мине тотоп алды һәм: «Бына һеҙгә, батша һүҙен тыңламаусыларға, кәрәгегеҙҙе бирерҙәр инде!»— тип һөйләнә-һөйләнә ҡулдарымды билғау менән бәй ләнеләр. Беҙҙе урамдар буйлап өҫтөрәп алып китте ләр; крепостә йәшәүселәр икмәк-тоҙ күтәреп өйҙәренән 64
