Научное наследие государственных деятелей, стоявших у истоков создания Башкирской республики ондороҡһоҙлоҡ. — Г. А.) хужа булған айырым хөкүмәт төҙөүгә тей еш», — тинеләр.
Мәскәү съезынан ҡайтҡан башҡорт вәкилдәре баштарында Сәғит Мираҫов, Зәки Вәлиди булғаны хәлдә бергәләшеп Ырымбурҙа ваҡытлы бапгкорт бюроһы төҙөнөләр.
Бюроның эше, ашығыс рәүештә башҡорттар йәшәгән төбәктәрҙә ав тономия алыуға әҙерлек күреү, съезға әҙерләү, ил араһына агитаторҙар сығарыу, аҡса туплау, ерле автономияның әһәмиәтен аңлатыу булды.
Башҡорттар араһында автономия алыуға ҡыҙыу-ҡыҙыу ойошоуҙар башланды, башта уҡ ауыл муллалары, кулактары, зыялылары араһын да эш башына менеп алып, боронғо иҫке кантонлыҡтарҙы ҡайтарыу уйҙары майҙанға килде.
Берҙән, бәғзе башҡорттар, татар менән башҡорттоң айырылышы- уына бер мәғәнәлә бирә алмай, «ул мөмкин булған эш түгел», тиҙәр. Икенсенән, татар буржуазия матбуғаты ҡоторонҡо рәүештә башҡорт ав тономияһына ҡаршы кампания асты. «Башҡорт автономияһы хыялдан ғибәрәт бер ҡоро уйҙырма, милләт берлеге кәрәк», — тип, мөртәт соци алист Ғаяздың «Ил»е, Фоаттың юрған ҙурлығында сыға торған «Ҡорол тайы, миллионер Рәмиевтарҙың ҡул аҫтында сыҡҡан Фәтих Кәримо- втың «Ваҡыт»ы, Өфө капиталисы Ғибаҙулла Ғосмановтың «Тормош» вә башҡа быларҙың йырын йырлаусы гәзитәләрҙең һәр номерында тип әйтерлек башҡорт автономияһына ҡаршы фекер таратыуҙарын уҡый инек, ана ул тарихи документтар татар милләтселәр, татар буржуаһы ның башҡортҡа ҡараштарын асыҡ әйтәләр.
Ваҡытлы башҡорт бюроһы бер нәмәгә ҡарамаҫтан алға алған эшен дауам иттерҙе. Шул рәүештә башҡорттар йәшәгән Ырымбур, һамар, Пермь, Өфө губерналарында төбәк Шуралар ойоштороп, айырым эш күреүгә әҙерлек яһаны.
Беренсе башҡорт съезы Ваҡытлы бюро тарафынан бер тиклем әҙерлек күрелгәс, 19 июлдә беренсе бапгкорт съезы саҡырылды. Съезға Ырымбур, һамар, Пермь һәм Өфө губерналарында йәшәгән башҡорттарҙан барлығы 70 вәкил ҡатышты.
Вәкилдәрҙең һәйәтен тикшереп ҡараһаң, 95 % ауылдың муллаһы, мәҙине, зыялы һәм бик аҙ ғына һан фронттан ҡайтҡан һалдаттарҙан ғибәрәт.
89
Мәскәү съезынан ҡайтҡан башҡорт вәкилдәре баштарында Сәғит Мираҫов, Зәки Вәлиди булғаны хәлдә бергәләшеп Ырымбурҙа ваҡытлы бапгкорт бюроһы төҙөнөләр.
Бюроның эше, ашығыс рәүештә башҡорттар йәшәгән төбәктәрҙә ав тономия алыуға әҙерлек күреү, съезға әҙерләү, ил араһына агитаторҙар сығарыу, аҡса туплау, ерле автономияның әһәмиәтен аңлатыу булды.
Башҡорттар араһында автономия алыуға ҡыҙыу-ҡыҙыу ойошоуҙар башланды, башта уҡ ауыл муллалары, кулактары, зыялылары араһын да эш башына менеп алып, боронғо иҫке кантонлыҡтарҙы ҡайтарыу уйҙары майҙанға килде.
Берҙән, бәғзе башҡорттар, татар менән башҡорттоң айырылышы- уына бер мәғәнәлә бирә алмай, «ул мөмкин булған эш түгел», тиҙәр. Икенсенән, татар буржуазия матбуғаты ҡоторонҡо рәүештә башҡорт ав тономияһына ҡаршы кампания асты. «Башҡорт автономияһы хыялдан ғибәрәт бер ҡоро уйҙырма, милләт берлеге кәрәк», — тип, мөртәт соци алист Ғаяздың «Ил»е, Фоаттың юрған ҙурлығында сыға торған «Ҡорол тайы, миллионер Рәмиевтарҙың ҡул аҫтында сыҡҡан Фәтих Кәримо- втың «Ваҡыт»ы, Өфө капиталисы Ғибаҙулла Ғосмановтың «Тормош» вә башҡа быларҙың йырын йырлаусы гәзитәләрҙең һәр номерында тип әйтерлек башҡорт автономияһына ҡаршы фекер таратыуҙарын уҡый инек, ана ул тарихи документтар татар милләтселәр, татар буржуаһы ның башҡортҡа ҡараштарын асыҡ әйтәләр.
Ваҡытлы башҡорт бюроһы бер нәмәгә ҡарамаҫтан алға алған эшен дауам иттерҙе. Шул рәүештә башҡорттар йәшәгән Ырымбур, һамар, Пермь, Өфө губерналарында төбәк Шуралар ойоштороп, айырым эш күреүгә әҙерлек яһаны.
Беренсе башҡорт съезы Ваҡытлы бюро тарафынан бер тиклем әҙерлек күрелгәс, 19 июлдә беренсе бапгкорт съезы саҡырылды. Съезға Ырымбур, һамар, Пермь һәм Өфө губерналарында йәшәгән башҡорттарҙан барлығы 70 вәкил ҡатышты.
Вәкилдәрҙең һәйәтен тикшереп ҡараһаң, 95 % ауылдың муллаһы, мәҙине, зыялы һәм бик аҙ ғына һан фронттан ҡайтҡан һалдаттарҙан ғибәрәт.
89
