Научное наследие государственных деятелей, стоявших у истоков создания Башкирской республики күсеп синфи көрәштәр барған мәлдә, «Беҙ бер кем яҡлы түгел», — тип синфи көрәштәргә хаҡ ҡуя белмәй, ситтән ҡарап тороуға саҡыра.
Ваҡытлы хөкүмәт бащҡорттарҙың теләктәрен Учредительный со браниеға тиклем һуңлатып килде. «Башҡорттар Керенский хөкүмә тен яҡлаясаҡ түгел ине», — ти ҙә, синыф көрәштәрен уйынсыҡ ул тип күрһәтә. Эшсе-крәҫтиән хөкүмәтенең: «„Бөтә милләттәргә азатлыҡ, теләһәләр автономия алырҙар“, — тигән һөрәндәренә низамһыҙлыҡ менән бергә бирелгән бүләкте башҡорт халҡы ҡабул итәсәк түгел»,—ти.
Рәсәйҙең мәркәз ҡалаларында эшсе-крәҫтиән балалары большевик тар партияһы менән бер сафта теҙелеп, синфи дошмандары менән йән ҡыйышҡанда, «Башҡорттар үҙ яйын үҙе күрәсәк», — тип, башҡорт эш сәндәрен синфи көрәштән ситтә тороуға саҡыра.
Был турала күп һөйләнергә урын да юҡ. Ҡыҫҡаһы. Башҡорт мәр кәз шураһы, баштан алған юлы менән башҡорт ерҙәрен һаҡлау, мил ли капитал тыуҙырыу, буржуазный демократия нигеҙенә ҡоролған милли хөкүмәт ҡороп, эшен дауам иттереүгә тырыша. Башҡорт хәл ле крәҫтиәндәре һәм ауылдарҙа эш башында йөрөгән руханиҙар өсөн милек мәсьәләһе мөҡәддәс бер эш. Алар, Мәркәз шураның шул нигеҙ гә ҡора башлаған милли ойошмаларының туры хеҙмәтселәре, шуның менән бөтә башҡорт халҡының теләктәре үтәлә, тип уйлайҙар. Ләкин мәсьәлә урыны менән икенсе төҫ ала. Ҡайһы бер волость һәм ауылдарҙа фронттан ҡайтҡан йәштәр һәм фәҡир башҡорт крәҫтиәндәре араһында большевиктар партияһына ярлы халыҡтарҙың дуҫтары тигән ҡараштар көсәйә, синфи айырмалыҡтарҙың башланыуы күрелә.
[Был биттә фото «Башҡорт» гәзите мөхәррирҙәренән Хабибулла Ғабитов].
Тик ауылдың аңлы синыфы тип йөрөгән руханиҙар төркөмө һәм хәлле башҡорт крәҫтиәндәрҙең милли автономияһы сихырланып, бәй ләп ҡуйылыу һымаҡ хәлгә килеүҙәре һаман ярлы синыфҡа баш күтәре ргә мөмкин түгел, хәйер ярлыларҙың күп өлөшө ул аҡты ҡаранан айы рып бөтә алмайҙар ине. Болыневиклекте помещиктәрҙең утарын барып талап, ҡаралтыларын алыу, ут төртөп яндырыу тип кенә аңлайҙар ине. Шуның өсөн Октябрь революцияһы булғас та башҡорттар араһында артыҡ синфи айырмалыҡтар күренмәй.
Шул хәл эсендә Башҡорт мәркәз шураһы, һәр ерҙә һайлауҙар уҙға рып, дөйөм башҡорт ҡоролтайына әҙерлек күрә. Үҙенең беренсе номер лы фарманында күрһәткәнсә, дөйөм башҡорт ҡоролтайы йыйналғанса Башҡортостанды автономиялы бер хөкүмәт итеп иғлан итеүгә йыйнала.
230
Ваҡытлы хөкүмәт бащҡорттарҙың теләктәрен Учредительный со браниеға тиклем һуңлатып килде. «Башҡорттар Керенский хөкүмә тен яҡлаясаҡ түгел ине», — ти ҙә, синыф көрәштәрен уйынсыҡ ул тип күрһәтә. Эшсе-крәҫтиән хөкүмәтенең: «„Бөтә милләттәргә азатлыҡ, теләһәләр автономия алырҙар“, — тигән һөрәндәренә низамһыҙлыҡ менән бергә бирелгән бүләкте башҡорт халҡы ҡабул итәсәк түгел»,—ти.
Рәсәйҙең мәркәз ҡалаларында эшсе-крәҫтиән балалары большевик тар партияһы менән бер сафта теҙелеп, синфи дошмандары менән йән ҡыйышҡанда, «Башҡорттар үҙ яйын үҙе күрәсәк», — тип, башҡорт эш сәндәрен синфи көрәштән ситтә тороуға саҡыра.
Был турала күп һөйләнергә урын да юҡ. Ҡыҫҡаһы. Башҡорт мәр кәз шураһы, баштан алған юлы менән башҡорт ерҙәрен һаҡлау, мил ли капитал тыуҙырыу, буржуазный демократия нигеҙенә ҡоролған милли хөкүмәт ҡороп, эшен дауам иттереүгә тырыша. Башҡорт хәл ле крәҫтиәндәре һәм ауылдарҙа эш башында йөрөгән руханиҙар өсөн милек мәсьәләһе мөҡәддәс бер эш. Алар, Мәркәз шураның шул нигеҙ гә ҡора башлаған милли ойошмаларының туры хеҙмәтселәре, шуның менән бөтә башҡорт халҡының теләктәре үтәлә, тип уйлайҙар. Ләкин мәсьәлә урыны менән икенсе төҫ ала. Ҡайһы бер волость һәм ауылдарҙа фронттан ҡайтҡан йәштәр һәм фәҡир башҡорт крәҫтиәндәре араһында большевиктар партияһына ярлы халыҡтарҙың дуҫтары тигән ҡараштар көсәйә, синфи айырмалыҡтарҙың башланыуы күрелә.
[Был биттә фото «Башҡорт» гәзите мөхәррирҙәренән Хабибулла Ғабитов].
Тик ауылдың аңлы синыфы тип йөрөгән руханиҙар төркөмө һәм хәлле башҡорт крәҫтиәндәрҙең милли автономияһы сихырланып, бәй ләп ҡуйылыу һымаҡ хәлгә килеүҙәре һаман ярлы синыфҡа баш күтәре ргә мөмкин түгел, хәйер ярлыларҙың күп өлөшө ул аҡты ҡаранан айы рып бөтә алмайҙар ине. Болыневиклекте помещиктәрҙең утарын барып талап, ҡаралтыларын алыу, ут төртөп яндырыу тип кенә аңлайҙар ине. Шуның өсөн Октябрь революцияһы булғас та башҡорттар араһында артыҡ синфи айырмалыҡтар күренмәй.
Шул хәл эсендә Башҡорт мәркәз шураһы, һәр ерҙә һайлауҙар уҙға рып, дөйөм башҡорт ҡоролтайына әҙерлек күрә. Үҙенең беренсе номер лы фарманында күрһәткәнсә, дөйөм башҡорт ҡоролтайы йыйналғанса Башҡортостанды автономиялы бер хөкүмәт итеп иғлан итеүгә йыйнала.
230
