Был орфография бынан элек төҙөлгән орфографияларға ҡарағанда тулыраҡ эшләнгән була. Алфавиттан ь/ хәрефе төшө рөлә, 9 һуҙынҡы, 25 тартынҡы, бөтәһе 34 хәреф алына. Рус теле аша ингән һүҙҙәрҙең яҙылышы бер аҙ камиллаштырыла. Был хаҡта орфографияла: «Интернациональ халыҡ-ара һүҙҙәрҙең башҡорт орфографияһы буйынса дөрөҫ яҙылышын билдәләү өсөн критерий итеп ул һүҙҙәрҙең рус әҙәби телендәге яҙылышы формаһы алына һәм башҡорт алфавиты бирә алған тулылыҡта үҙгәртмәй яҙыу мәжбүр ителә», — тиелә (6-сы бит).
Рус теле аша ингән һүҙҙәр яҙылышы буйынса элекке орфо графияға ҡарағанда түбәндәге үҙгәрештәр индерелә: а яҙылышы бөтә урында һаҡлана (antenna, sistema); һүҙ башында, ижек башында е башҡорт телендә je формаһында яҙыла (Jegor, Jefim, oe’jeKt), ё урынына ч, ж өндәренән һуң о, ә башҡа урындарҙа jo яҙыла (ucot, montjor, antjor); ч — башҡорт теле фонетикаһына эйәреп, s йәки £ менән алмаштырып яҙылмай (Capajev, nacalniK); з, с хәрефтәре үҙгәртелмәй яҙылалар (rus, samavbr); щ — һүҙ башында һәм уртала һуҙынҡы һуңында килгәндә ҙс, бүтән урындарҙа хәрефе менән бирелә (ҘсегЬакои, паЬогҙт, ротеҙст, pla§); э яҙылышы һәр бер урында һаҡлана (Engel’s, роета); в урынына v яҙыла (sovxoz, avtor, atctiv); нк, нг бөтөмдәренә бөткән һүҙҙәрҙә зат ялғауҙары ъһь формаһында килә (Ьапкъһъ, lozungbhb); ист, cm, сть бөтөмлө һүҙҙәрҙә t хәрефе, тамыр һәм нигеҙ һүҙҙәрҙә генә яҙылып, ялғауҙар ҡушылғанда төшөрөлә (Sovet vlasb, xalbq artisb); ый, ий бөтөмлө һүҙҙәр i менән яҙыла (М. Gor’Ki, В. MajanovsKi, N. Belbj); ск бөтөмлө яңғыҙлыҡ исемдәр SKi формаһында яҙыла (SverdlovsKi, Minsni).
Башҡорт теленең күп кенә һүҙҙәре был проект буйынса фонематик-морфологик принципта яҙылырға тейеш була. Был турала: «Быға тиклем ҡулланылған орфография, байтаҡ өлө шөндә фонетик принципҡа нигеҙләнеү менән, ҙур етешһеҙ лектәрҙе эсенә ала ине. Был яңы проект фонетик принципты бөтөнләй сығарып ташламай. Ләкин кәрәкле урында морфоло гик принципты ҡулланыу менән орфографияла усовершенство вание индерә», — тиелә (7-се бит). Шул ҡағиҙә нигеҙендә өсөнсө зат хәҙерге заман хәбәр һөйкәлеше ҡылымының аҙағы i менән (drsi, beit, jeri); о-ө хәрефтәре тамыр һәм нигеҙ һүҙҙәрҙә генә яҙылырға (ololbq, Of опеке, bolottb); исем ҡылым аҙаҡтары — и, р менән (qajtu, baru, Kily, byly); ғәрәп-фарсы һүҙҙәре шул телдәрҙә йөрөтөлгәнсә (addbi, nadan, qdderle, addm, qadar) яҙылырға тейеш була.
81
Рус теле аша ингән һүҙҙәр яҙылышы буйынса элекке орфо графияға ҡарағанда түбәндәге үҙгәрештәр индерелә: а яҙылышы бөтә урында һаҡлана (antenna, sistema); һүҙ башында, ижек башында е башҡорт телендә je формаһында яҙыла (Jegor, Jefim, oe’jeKt), ё урынына ч, ж өндәренән һуң о, ә башҡа урындарҙа jo яҙыла (ucot, montjor, antjor); ч — башҡорт теле фонетикаһына эйәреп, s йәки £ менән алмаштырып яҙылмай (Capajev, nacalniK); з, с хәрефтәре үҙгәртелмәй яҙылалар (rus, samavbr); щ — һүҙ башында һәм уртала һуҙынҡы һуңында килгәндә ҙс, бүтән урындарҙа хәрефе менән бирелә (ҘсегЬакои, паЬогҙт, ротеҙст, pla§); э яҙылышы һәр бер урында һаҡлана (Engel’s, роета); в урынына v яҙыла (sovxoz, avtor, atctiv); нк, нг бөтөмдәренә бөткән һүҙҙәрҙә зат ялғауҙары ъһь формаһында килә (Ьапкъһъ, lozungbhb); ист, cm, сть бөтөмлө һүҙҙәрҙә t хәрефе, тамыр һәм нигеҙ һүҙҙәрҙә генә яҙылып, ялғауҙар ҡушылғанда төшөрөлә (Sovet vlasb, xalbq artisb); ый, ий бөтөмлө һүҙҙәр i менән яҙыла (М. Gor’Ki, В. MajanovsKi, N. Belbj); ск бөтөмлө яңғыҙлыҡ исемдәр SKi формаһында яҙыла (SverdlovsKi, Minsni).
Башҡорт теленең күп кенә һүҙҙәре был проект буйынса фонематик-морфологик принципта яҙылырға тейеш була. Был турала: «Быға тиклем ҡулланылған орфография, байтаҡ өлө шөндә фонетик принципҡа нигеҙләнеү менән, ҙур етешһеҙ лектәрҙе эсенә ала ине. Был яңы проект фонетик принципты бөтөнләй сығарып ташламай. Ләкин кәрәкле урында морфоло гик принципты ҡулланыу менән орфографияла усовершенство вание индерә», — тиелә (7-се бит). Шул ҡағиҙә нигеҙендә өсөнсө зат хәҙерге заман хәбәр һөйкәлеше ҡылымының аҙағы i менән (drsi, beit, jeri); о-ө хәрефтәре тамыр һәм нигеҙ һүҙҙәрҙә генә яҙылырға (ololbq, Of опеке, bolottb); исем ҡылым аҙаҡтары — и, р менән (qajtu, baru, Kily, byly); ғәрәп-фарсы һүҙҙәре шул телдәрҙә йөрөтөлгәнсә (addbi, nadan, qdderle, addm, qadar) яҙылырға тейеш була.
81
