ренә бәйле етешһеҙлектәр. Был, нигеҙҙә, рус теленән ингән һүҙҙәрҙең яҙылышына ҡайтып ҡала. Латинлаштырылған алфавитта рус телендәге ҡайһы бер өндәр өсөн хәрефтәр булмау рус теленән ингән һүҙҙәрҙе боҙоп яҙыуга юл ҡалдыра. Мәҫәлән, башҡорт теленең үҙ һүҙе матур ҙа, рус теленән ингән мотор һүҙе лә бер төрлө яҙылалар (matui— матур, matur — мотор), цех, техника һ. б. ошоноң һымаҡ һүҙҙәр six, Ихптэ (сих, тихникә) рәүешендә яҙылалар.
Орфографияны практик ҡуллана башлағас, был етешһеҙ лектәр яҙыуҙа буталсыҡ тыуҙыра. Шуға күрә 1933 йылдың май айында орфографияның бәхәсле мәсьәләләрен тикшереү өсөн ҡала конференцияһы саҡырыла. Конференцияла был мәсьәлә буйынса докладты Ғәббәс Дәүләтшин яһай. Конференцияла рус телендәге о һәм е өндәрен алыу-алмау мәсьәләһе иң бәхәсле мәсьәләләрҙең береһе була. Конференцияла ҡатна шыусыларҙың ҡайһы берҙәре (Зәкәриә Абитаев, Бәшәр Хәсән һ. б.) о, е өндәрен алыуға ҡаршы булалар, улар, о, е өндәрен алып, халыҡтан алыҫлашабыҙ, халыҡ телендә ул өндөр юҡ, тиҙәр. Ҡайһы берҙәре (мәҫәлән, Ғабдулла Амантай, Усман Хөсни һ. б.), о өнөн генә алырға кәрәк, тиҙәр. У. Хөсни, о өнөн алып, ялпыны етәкләһәк, ә е өнөн алып, алға ла сабып китергә тейеш түгелбеҙ, ти.
Конференция о өнөн алырға була. Ләкин һуңынан е өнөн дә алырға ҡарар ителә. Шул конференцияла ҡабул ителгән ҡарар нигеҙендә, орфография ҡағиҙәләре ҡайтанан ҡаралып, үҙгәрештәр индерелә һәм 1934 йылда яңы редакцияла баҫылып сыға78.
ҫ (ж,) хәрефе алфавиттан төшөрөлә. «Бығаса алфавитта урын алып килгән ҫ хәрефе башҡорт әҙәби телендә ҡулланмау сәбәп ле, алфавиттан төшөрөп ҡалдырыла», — тиелә орфографияла.
Орфографияға индерелгән үҙгәрештәрҙең күбеһе рус теле аша ингән һүҙҙәрҙең яҙылышына ҡағыла. Улар түбәндәгеләр: о, е хәрефтәре һәр береһе икешәр өн урынына ҡулланырға булғанлыҡтан, рус теле аша ингән һүҙҙәрҙә о, е яҙылышы һәр бер урында һаҡлана. Элек matur, tixniK (матур, тихник) рәүешендә яҙып йөрөтөлгән һүҙҙәр хәҙер был орфография буйынса motor, texniK формаһында яҙылырға тейеш була. Рус теле аша ингән һүҙҙәрҙә э, и, у, д, г хәрефтәре яҙылышы һаҡлана 78 Башҡорт теле орфографияһы. Өфө, 1934.
78
Орфографияны практик ҡуллана башлағас, был етешһеҙ лектәр яҙыуҙа буталсыҡ тыуҙыра. Шуға күрә 1933 йылдың май айында орфографияның бәхәсле мәсьәләләрен тикшереү өсөн ҡала конференцияһы саҡырыла. Конференцияла был мәсьәлә буйынса докладты Ғәббәс Дәүләтшин яһай. Конференцияла рус телендәге о һәм е өндәрен алыу-алмау мәсьәләһе иң бәхәсле мәсьәләләрҙең береһе була. Конференцияла ҡатна шыусыларҙың ҡайһы берҙәре (Зәкәриә Абитаев, Бәшәр Хәсән һ. б.) о, е өндәрен алыуға ҡаршы булалар, улар, о, е өндәрен алып, халыҡтан алыҫлашабыҙ, халыҡ телендә ул өндөр юҡ, тиҙәр. Ҡайһы берҙәре (мәҫәлән, Ғабдулла Амантай, Усман Хөсни һ. б.), о өнөн генә алырға кәрәк, тиҙәр. У. Хөсни, о өнөн алып, ялпыны етәкләһәк, ә е өнөн алып, алға ла сабып китергә тейеш түгелбеҙ, ти.
Конференция о өнөн алырға була. Ләкин һуңынан е өнөн дә алырға ҡарар ителә. Шул конференцияла ҡабул ителгән ҡарар нигеҙендә, орфография ҡағиҙәләре ҡайтанан ҡаралып, үҙгәрештәр индерелә һәм 1934 йылда яңы редакцияла баҫылып сыға78.
ҫ (ж,) хәрефе алфавиттан төшөрөлә. «Бығаса алфавитта урын алып килгән ҫ хәрефе башҡорт әҙәби телендә ҡулланмау сәбәп ле, алфавиттан төшөрөп ҡалдырыла», — тиелә орфографияла.
Орфографияға индерелгән үҙгәрештәрҙең күбеһе рус теле аша ингән һүҙҙәрҙең яҙылышына ҡағыла. Улар түбәндәгеләр: о, е хәрефтәре һәр береһе икешәр өн урынына ҡулланырға булғанлыҡтан, рус теле аша ингән һүҙҙәрҙә о, е яҙылышы һәр бер урында һаҡлана. Элек matur, tixniK (матур, тихник) рәүешендә яҙып йөрөтөлгән һүҙҙәр хәҙер был орфография буйынса motor, texniK формаһында яҙылырға тейеш була. Рус теле аша ингән һүҙҙәрҙә э, и, у, д, г хәрефтәре яҙылышы һаҡлана 78 Башҡорт теле орфографияһы. Өфө, 1934.
78
