параграф бирелә (§7), ул параграфта һуҙынҡы өн хәрефтәренең бөтә урында ла төшөрөлмәй яҙылыуы тураһында әйтелә. Ҡал ған параграфтарҙа һуҙынҡы өн хәрефтәре ҡайҙа, нисек яҙы лыуы тураһында түгел, ә уларҙың формалары (шәкелдәре) тураһында һүҙ бара. Мәҫәлән, оҙон өтөр (->) һүҙ башында килһә, у формаһында яҙыла һ. б.
Тартынҡы өн хәрефтәренә ҡарата ла бер генә параграф бирелә (беренсе бүлек, §6). Унда руссанан ингән һүҙҙәрҙә i (ҡ), л. (ғ) хәрефтәре яҙылмау тураһында әйтелә: <iJ*T (гәзитә), (камисар), ә (ғәзитә), (ҡамисар) тип яҙыу дөрөҫ түгел. Яҙыуҙа осрай торған бөтә моменттар орфография ның икенсе бүлегендәге беренсе параграф нигеҙендә хәл ите лергә тейеш була. Унда башҡорт теленең үҙ һүҙҙәре лә, сит тел дәрҙән ингән һүҙҙәр ҙә «һөйләшкәндә ҡалай ишетелһәләр, яҙыуҙа ла шулай ишетелгәнсә» яҙылырға тейешлеге хаҡында әйтелә. Орфографияның төп ҡағиҙәһе «нисек һөйләйһең, шу лай яҙыуға» ҡайтып ҡала.
Был алфавит һәм орфография 1923 йылдың декабрендә орфография комиссияһы тарафынан ҡабул ителә. Шунан ул 1924 йылдың ғинуарында Башҡортостандағы яуаплы эшселәр ҙең йыйылышы ҡарамағына ҡуйыла. Был йыйылыш та орфо графияны раҫлай, тик етенсе параграфҡа төҙәтмә индерә. Был төҙәтмә буйынса J (э, е) хәрефе һүҙҙең мәғәнәһенә зарар кил- мәҫлек урындарҙа яҙылмаҫҡа тейеш була: (бҙ, һҙ, бирб — беҙ, һеҙ, биреб).
Ошо үҙгәреш менән был орфография 1924 йыл «Яңы юл» журналында баҫылып сыға52.
Шуның артынса уҡ «Белем» журналында «Башҡорт шиү әһендә яҙыу, һөйләшеү өсөн белергә тейешле булған төп ҡағи ҙәләр» исеме менән тағы бер орфография баҫыла53. Быныһы Ғилми мәркәз янындағы орфография комиссияһының ағзаһы Ғәбделәхәт Вилдановтың ҡултамғаһы менән сыға. Был ҡағиҙә ләр «Яңы юл» журналында баҫылып сыҡҡан орфография про ектына өҫтәмәме әллә яңы проектмы — был турала бер нәмә лә әйтелмәй.
52 «Яңы юл», 1924. № 1 (9). 28—30-сы биттәр.
53 «Белем», 1924. № 1—2. 42—45-се биттәр.
54
Тартынҡы өн хәрефтәренә ҡарата ла бер генә параграф бирелә (беренсе бүлек, §6). Унда руссанан ингән һүҙҙәрҙә i (ҡ), л. (ғ) хәрефтәре яҙылмау тураһында әйтелә: <iJ*T (гәзитә), (камисар), ә (ғәзитә), (ҡамисар) тип яҙыу дөрөҫ түгел. Яҙыуҙа осрай торған бөтә моменттар орфография ның икенсе бүлегендәге беренсе параграф нигеҙендә хәл ите лергә тейеш була. Унда башҡорт теленең үҙ һүҙҙәре лә, сит тел дәрҙән ингән һүҙҙәр ҙә «һөйләшкәндә ҡалай ишетелһәләр, яҙыуҙа ла шулай ишетелгәнсә» яҙылырға тейешлеге хаҡында әйтелә. Орфографияның төп ҡағиҙәһе «нисек һөйләйһең, шу лай яҙыуға» ҡайтып ҡала.
Был алфавит һәм орфография 1923 йылдың декабрендә орфография комиссияһы тарафынан ҡабул ителә. Шунан ул 1924 йылдың ғинуарында Башҡортостандағы яуаплы эшселәр ҙең йыйылышы ҡарамағына ҡуйыла. Был йыйылыш та орфо графияны раҫлай, тик етенсе параграфҡа төҙәтмә индерә. Был төҙәтмә буйынса J (э, е) хәрефе һүҙҙең мәғәнәһенә зарар кил- мәҫлек урындарҙа яҙылмаҫҡа тейеш була: (бҙ, һҙ, бирб — беҙ, һеҙ, биреб).
Ошо үҙгәреш менән был орфография 1924 йыл «Яңы юл» журналында баҫылып сыға52.
Шуның артынса уҡ «Белем» журналында «Башҡорт шиү әһендә яҙыу, һөйләшеү өсөн белергә тейешле булған төп ҡағи ҙәләр» исеме менән тағы бер орфография баҫыла53. Быныһы Ғилми мәркәз янындағы орфография комиссияһының ағзаһы Ғәбделәхәт Вилдановтың ҡултамғаһы менән сыға. Был ҡағиҙә ләр «Яңы юл» журналында баҫылып сыҡҡан орфография про ектына өҫтәмәме әллә яңы проектмы — был турала бер нәмә лә әйтелмәй.
52 «Яңы юл», 1924. № 1 (9). 28—30-сы биттәр.
53 «Белем», 1924. № 1—2. 42—45-се биттәр.
54
