ҡушыла: арба — арбаны, толон — толонға, тыш — тыштың, туҙ — туҙҙың; нигеҙе нәҙек һүҙгә нәҙек ялғау ҡушыла: бесәй — бесәйгә, ит — иттән, дөгө — дөгөнөң, сул — сүлдәр.
В. Рус әҙәби теленән үҙләштерелгән һүҙҙәрҙең ялғауы ҡалынлыҡ- нәҙеклек йәһәтенән түбәндәгесә билдәләнә: 1 . Йомшаҡ тартынҡыға бөткән һүҙҙәргә: а) Аҙағы -ль, -нь менән килһә йәки ике тартынҡы менән бөтөп, һуңғыһы йомшаҡ булһа, нәҙек ялғау ҡушыла: июль — июлдә, фести валь — фестивалгә, автомобиль — автомобилде, нуль — нулде, ге ниаль — гениаллек; июнь — июндә, поршень — поршендән, шам пунь — шампунгә, пристань — пристандәр; Рязань — Рязангә, Сызрань — Сызрандә; ферзь — ферзде, нефть — нефтте, Пермь — Пермдә, верфь — верфте һ. б.
б) Аҙағы -рь, -сь, -чь, -шь менән килһә, ҡалын ялғау ҡушыла: секретарь — секретарға, лагерь — лагерҙа; перепись — переписта; картечь — картечты; тушь — тушҡа, гуашь — гуаштың.
Ялғау ҡушҡанда һүҙ аҙағындағы -ь билдәһе һәр ваҡыт төшөп ҡала.
И ҫкәрмә: Аҙағы -сть менән бөткән һүҙҙәргә, һуңғы -ть төшө рөп ҡалдырылып, ҡалын ялғау ҡушыла: ведомость — ведомоста, власть — власы, часть — часта, повесть — повестың.
2. Һуҙынҡы, ҡаты тартынҡы йәки -й менән бөткән рус һәм сит тел һүҙҙәренә ҡалын ялғау ҡушыла: лупа — лупаны, какао — какаоға; жюри — жюриҙы, пони — пониҙы, такси — таксиҙа, мари — мариҙар, коньки — конькиға, Сочи — Сочиға; желе — желенан, атташе — ат ташела, каноэ — каноэға, Улан-Удэ — Улан-Удэла, предприятие — предприятиела, ателье — ательенан, Приморье — Приморьела, женю — менюҙы, интервью — интервьюнан, идея — идеяны; кий — кийҙы, калий — калийҙан, кафетерий — кафетерийҙа, юбилей — тоби- лейға, мавзолей — мавзолейҙа, музей — музейҙа, адыгей — адыгейҙар, Алтай — Алтайҙа, командир — командирға, вазелин — вазелинға, аппетит — аппетитлы, гибрид — гибридтар, алюмин — алюминдан, щит — щитта, приз — призға, кит — киттың, миф — мифты, факел — факелға, факультет — факультетта, дуэт — дуэттың, актер — актерҙар; парашют — парашютлы, приют — приютта, снаряд — снарядтан, пункт — пункттан, оттиск — оттискынан, статист — статиста, лабиринт — лабиринтта, резерв —резервта, конгресс — конгреста, интеллект — интеллектты, фильтр — фильтрлы, цилиндр — цилиндрҙа, регистр — регистрға, министр — министрҙы; ритм —ритмлы, цифр — цифрға, негр — негрҙан, серб — сербтар, люкс — люкста; рейд — рейдта, сейф — сейфта, бассейн — бассейндың, дюйм — дюймда; вальс — вальста, асфальт — ас фальтта, вольт — вольттың, пульс — пульсы, фильм — фильмды, рельс —рельстан.
177
В. Рус әҙәби теленән үҙләштерелгән һүҙҙәрҙең ялғауы ҡалынлыҡ- нәҙеклек йәһәтенән түбәндәгесә билдәләнә: 1 . Йомшаҡ тартынҡыға бөткән һүҙҙәргә: а) Аҙағы -ль, -нь менән килһә йәки ике тартынҡы менән бөтөп, һуңғыһы йомшаҡ булһа, нәҙек ялғау ҡушыла: июль — июлдә, фести валь — фестивалгә, автомобиль — автомобилде, нуль — нулде, ге ниаль — гениаллек; июнь — июндә, поршень — поршендән, шам пунь — шампунгә, пристань — пристандәр; Рязань — Рязангә, Сызрань — Сызрандә; ферзь — ферзде, нефть — нефтте, Пермь — Пермдә, верфь — верфте һ. б.
б) Аҙағы -рь, -сь, -чь, -шь менән килһә, ҡалын ялғау ҡушыла: секретарь — секретарға, лагерь — лагерҙа; перепись — переписта; картечь — картечты; тушь — тушҡа, гуашь — гуаштың.
Ялғау ҡушҡанда һүҙ аҙағындағы -ь билдәһе һәр ваҡыт төшөп ҡала.
И ҫкәрмә: Аҙағы -сть менән бөткән һүҙҙәргә, һуңғы -ть төшө рөп ҡалдырылып, ҡалын ялғау ҡушыла: ведомость — ведомоста, власть — власы, часть — часта, повесть — повестың.
2. Һуҙынҡы, ҡаты тартынҡы йәки -й менән бөткән рус һәм сит тел һүҙҙәренә ҡалын ялғау ҡушыла: лупа — лупаны, какао — какаоға; жюри — жюриҙы, пони — пониҙы, такси — таксиҙа, мари — мариҙар, коньки — конькиға, Сочи — Сочиға; желе — желенан, атташе — ат ташела, каноэ — каноэға, Улан-Удэ — Улан-Удэла, предприятие — предприятиела, ателье — ательенан, Приморье — Приморьела, женю — менюҙы, интервью — интервьюнан, идея — идеяны; кий — кийҙы, калий — калийҙан, кафетерий — кафетерийҙа, юбилей — тоби- лейға, мавзолей — мавзолейҙа, музей — музейҙа, адыгей — адыгейҙар, Алтай — Алтайҙа, командир — командирға, вазелин — вазелинға, аппетит — аппетитлы, гибрид — гибридтар, алюмин — алюминдан, щит — щитта, приз — призға, кит — киттың, миф — мифты, факел — факелға, факультет — факультетта, дуэт — дуэттың, актер — актерҙар; парашют — парашютлы, приют — приютта, снаряд — снарядтан, пункт — пункттан, оттиск — оттискынан, статист — статиста, лабиринт — лабиринтта, резерв —резервта, конгресс — конгреста, интеллект — интеллектты, фильтр — фильтрлы, цилиндр — цилиндрҙа, регистр — регистрға, министр — министрҙы; ритм —ритмлы, цифр — цифрға, негр — негрҙан, серб — сербтар, люкс — люкста; рейд — рейдта, сейф — сейфта, бассейн — бассейндың, дюйм — дюймда; вальс — вальста, асфальт — ас фальтта, вольт — вольттың, пульс — пульсы, фильм — фильмды, рельс —рельстан.
177
