Әхмәров Ҡ.3. Башҡорт яҙыуы тарихынан - 2012. Страница 176.

Был атамалар исемендәге тигән һүҙ менән килһә, тырнаҡ ҡуйыл­ май: Мостай Кәрим исемендәге башкорт гимназияһы, Салауат Юлаев исемендәге хоккей клубы һ. б.

Тырнаҡ эсенә алынған һүҙҙәрҙең ялғауы тырнаҡ тышына сыға­ рылмай: «Башкортостан кыҙында» сыккан мәкәлә, «Ысын кеше тураһындағы повесты» укыным.

3. Төрлө машина йәки техник ҡорамалдың шартлы атамаһын түгел, маркаһын белдергән билдәләр тырнаҡ эсенә алынмай яҙыла: ГАЗ-69 машинаһы, Т 34 танкыһы, Ил-18 самолеты һ. б.

§ 34. Ярҙамлыҡ һүҙҙәр яҙылышы А. 1. Йыйыу, бәйләү теркәүесе һәм көсәйтеү киҫәксәһе булып йөрө­ гән ла-лә, ҙа-ҙә, да-дә, та-тә айырым яҙыла; был киҫәксәләр, ялғау кеүек үк, сингармонизм законына буйһона, йәғни нәҙек һүҙҙән һуң нәҙек, ҡалын һүҙҙән һуң ҡалын була: һин дә мин, бар ҙа ал, эшләй ҙә ашай; Юлай ҙа, Шәрип тә килгән; тауышы ла сыкмай, бөтәһе лә бында һ. б.

И ҫкәрмә: Ҡәнәғәтлекте белдергән әлдә һүҙендәге дә ҡушып яҙыла: әлдә килдең әле, әлдә ямғыр яуманы.

2. Сикләү, конкретлау киҫәксәләре булып йөрөгән уҡ-үк, ғына- генә, ҡына-кенә шулай уҡ айырым яҙыла; был киҫәксәләр сингармо­ низм законына буйһоноп, нәҙек һүҙҙән һуң нәҙек, ҡалын һүҙҙән һуң ҡалын итеп яҙыла: алғас ук, әйтеп ук; ул ғына, һине генә, сак кына, өс кенә һ. б.

Иҫкәрмә: 1) Түбәндәге һүҙҙәрҙә уҡ-үк ҡушып яҙыла: әйҙук (түр­ ҙән уҙ), беру к (әйтмә); 2) Иркәләүҙе аңлатҡанда, ғына-генә, ҡына-кенә ҡушып яҙыла: балағынам, куҙгенәм һ. б.

3. Көсәйтеү, раҫлау киҫәксәһенең тулы формаһында һәр компо­ нент үҙенә башҡа айырым яҙыла: кургән дә баһа, ямғыр ҙа баһа, эт тә баһа, аскан да баһа, килә лә баһа, осло ла баһа; ҡыҫҡа формаһы ҡушып яҙыла: алған даһа, эшләй ҙәһә һ. б.

4. Икән, иһә, ине ярҙамлыҡ ҡылымдары айырым яҙыла: бармы икән, бар икән; ул иһә, якшылык иһә, йә иһә, ала ине, килер ине.

Б. 1. Үтенеү, ялыныу киҫәксәләре булып йөрөгән һана-һәнә, сы- се, со-сө ҡушып яҙыла: барһана, әйтһәнә; бирсе, торсо, йөрөсө.

2. Икеләнеү киҫәксәһе булып йөрөгән лыр-лер, ҙыр-ҙер, дыр-дер, тыр-тер ҡушып яҙыла: баралыр, кургәндер, эшләйҙер һ. б.

Һорау киҫәксәһенән һуң килә торған ни алмашы айырым яҙыла: бирҙеме ни, беләме ни һ. б.

§ 35. Ялғауҙар яҙылышы А. Ялғауҙар бөтәһе лә ҡушып яҙыла.

Б. Башҡорт теленең үҙ һүҙҙәрендә ялғауҙың ҡалынлыҡ-нәҙеклеге нигеҙгә ҡарап билдәләнә, йәғни нигеҙе ҡалын һүҙгә ҡалын ялғау 176
Закрыть