Быларҙы бер ҡағиҙә аҫтына алырға кәрәк. Беҙҙең фекерсә, был төркөм һүҙҙәрҙе түбәндәге ҡағиҙә аҫтына алырға мөмкин булыр ине.
Ғәрәп-фарсы һүҙҙәренең уртаһында э, и, ө, р, й өндәре һу ңында килгән д өнө ҙ өнөнә әйләндерел яҙыла: һәҙиә, Ҡәҙриә, Бәҙәр, Бәҙри, ғәҙәт, мәҙрәсә, әҙәбиәт, ҡәҙим; һиҙәйә, һиҙиәт, Сажиҙә, Хәмиҙә, фиҙакәр, Халиҙә; Мәмдүҙә; мөҙир, ҡөҙрәт, Мәрҙән, Фәрзәнә; Хәйҙәр, Зөбәйҙә һ. б.
Шунан һуң бер киҫәге дин йәки ғэбд һүҙҙәренән торған ҡушма исемдәр төрлөсә — Ғәйнетдин, Ғәйнеддин, Ғэбдерәх- мән,Ғэпдерәхмән, Ғэптерәхмән, Абдрахман, Әгедерәхман, формаларында яҙып йөрөтөләләр. Был төркөм исемдәрҙең дә яҙылышын бер принципҡа ҡуйырға кәрәк. Беҙҙең фекерсә, был форма исемдәрҙәге ғэбд һүҙендәге б, д яңғыраулы өндәр һаңғы рау өндәргә әйләндерелеп, п, т хәрефтәре менән, дин һүҙле иҫемдәрҙә ҡатар торған яңғыраулы д өндәренең беренсеһе һаңғырау өнгә әйләндерелеп, т хәрефе менән яҙылырға тейеш: Ғэпте лхәй, Ғэптерәхмән, Ғэлтулла; Нуретдин, Ғәйнетдин, Сәйфетдин һ. б.
Ғәрәп-фарсы телдәренән ингән һүҙҙәрҙең күбеһе беҙҙең телдә сингармонизм законына буйһондороп, алғы йәки артҡы рәт һу ҙынҡылар менән генә әйтеп йөрөтөлә һәм яҙыла: сәләм, мөнә сәбәт, енәйәт, мәҡәлә, мәҡәл, тамам, ғазап (сәлам, мөнасәбәт, енайәт, мәҡалә, мәҡал, тәмам, ғәзап түгел). Ҡайһы бер телсе ләр ғәрәп-фарсы һүҙҙәренең бөтәһен дә шулай башҡорт теленең сингармонизм законына буйһондороп, алғы йәки артҡы рәт һу ҙынҡылары менән генә, йәғни нәҙек йәки ҡалын ижектәр менән генә яҙырға тәҡдим итәләр. Был фекер менән тулыһынса киле шеп булмай, сөнки күп кенә хәлдәрҙә ижектең ҡалын йәки нәҙек әйтелеүе һүҙҙәрҙең мәғәнә айырмаһына бәйләнгән. Мәҫә лән, Хәким (исем) һәм хаким (сифат: хаким синыфтар) йәки Ғәлим һәм ғалим һ. б. Әлбиттә, быға тиклем башҡорт теленең сингармонизм законына буйһондоролмай, ҡалын-нәҙек ижек тәр менән яҙып йөрөтөлгән һүҙҙәрҙең ҡайһы берҙәрен был законға буйһондороп яҙырға мөмкин, мәҫәлән, мәғариф, фиҙа- ҡәр, әхлаҡ түгел, ә мәғәриф, фиҙәҡәр, әхләҡ.
Ахыр сиктә, һүҙҙәрҙең һәм ялғауҙарҙың дөрөҫ әйтелешенә бәйләп, башҡорт әҙәби теленең дөрөҫ әйтелеше (орфоэпияһы) мәсьәләһен дә оноторға ярамай. Был мәсьәлә менән проф. Ж. Ғ. Киекбаев күптән бирле шөғөлләнде һәм, матбуғат биттә рендә мәҡәләләр менән сығыш яһап, башҡорт орфоэпияһы 112
Ғәрәп-фарсы һүҙҙәренең уртаһында э, и, ө, р, й өндәре һу ңында килгән д өнө ҙ өнөнә әйләндерел яҙыла: һәҙиә, Ҡәҙриә, Бәҙәр, Бәҙри, ғәҙәт, мәҙрәсә, әҙәбиәт, ҡәҙим; һиҙәйә, һиҙиәт, Сажиҙә, Хәмиҙә, фиҙакәр, Халиҙә; Мәмдүҙә; мөҙир, ҡөҙрәт, Мәрҙән, Фәрзәнә; Хәйҙәр, Зөбәйҙә һ. б.
Шунан һуң бер киҫәге дин йәки ғэбд һүҙҙәренән торған ҡушма исемдәр төрлөсә — Ғәйнетдин, Ғәйнеддин, Ғэбдерәх- мән,Ғэпдерәхмән, Ғэптерәхмән, Абдрахман, Әгедерәхман, формаларында яҙып йөрөтөләләр. Был төркөм исемдәрҙең дә яҙылышын бер принципҡа ҡуйырға кәрәк. Беҙҙең фекерсә, был форма исемдәрҙәге ғэбд һүҙендәге б, д яңғыраулы өндәр һаңғы рау өндәргә әйләндерелеп, п, т хәрефтәре менән, дин һүҙле иҫемдәрҙә ҡатар торған яңғыраулы д өндәренең беренсеһе һаңғырау өнгә әйләндерелеп, т хәрефе менән яҙылырға тейеш: Ғэпте лхәй, Ғэптерәхмән, Ғэлтулла; Нуретдин, Ғәйнетдин, Сәйфетдин һ. б.
Ғәрәп-фарсы телдәренән ингән һүҙҙәрҙең күбеһе беҙҙең телдә сингармонизм законына буйһондороп, алғы йәки артҡы рәт һу ҙынҡылар менән генә әйтеп йөрөтөлә һәм яҙыла: сәләм, мөнә сәбәт, енәйәт, мәҡәлә, мәҡәл, тамам, ғазап (сәлам, мөнасәбәт, енайәт, мәҡалә, мәҡал, тәмам, ғәзап түгел). Ҡайһы бер телсе ләр ғәрәп-фарсы һүҙҙәренең бөтәһен дә шулай башҡорт теленең сингармонизм законына буйһондороп, алғы йәки артҡы рәт һу ҙынҡылары менән генә, йәғни нәҙек йәки ҡалын ижектәр менән генә яҙырға тәҡдим итәләр. Был фекер менән тулыһынса киле шеп булмай, сөнки күп кенә хәлдәрҙә ижектең ҡалын йәки нәҙек әйтелеүе һүҙҙәрҙең мәғәнә айырмаһына бәйләнгән. Мәҫә лән, Хәким (исем) һәм хаким (сифат: хаким синыфтар) йәки Ғәлим һәм ғалим һ. б. Әлбиттә, быға тиклем башҡорт теленең сингармонизм законына буйһондоролмай, ҡалын-нәҙек ижек тәр менән яҙып йөрөтөлгән һүҙҙәрҙең ҡайһы берҙәрен был законға буйһондороп яҙырға мөмкин, мәҫәлән, мәғариф, фиҙа- ҡәр, әхлаҡ түгел, ә мәғәриф, фиҙәҡәр, әхләҡ.
Ахыр сиктә, һүҙҙәрҙең һәм ялғауҙарҙың дөрөҫ әйтелешенә бәйләп, башҡорт әҙәби теленең дөрөҫ әйтелеше (орфоэпияһы) мәсьәләһен дә оноторға ярамай. Был мәсьәлә менән проф. Ж. Ғ. Киекбаев күптән бирле шөғөлләнде һәм, матбуғат биттә рендә мәҡәләләр менән сығыш яһап, башҡорт орфоэпияһы 112
