3) автоброневик, автоматик, академик, аккредитив, актив, акциз, алфавит, алюмин, анализ, антитезис, архив, аспирин, большевик, броневик, букинист, вазелин, валик, ванилин, глицерин, гранит, графит, графин, грузин, девиз, дезертир, декоратив, дельфин, денщик, депозит, дефис, дефицит, диапо зитив, дифтерит, забойщик, зенит, зефир, инвалид, инглиз, кабардин, калибр, кальций, кассир, католик, коллектив, коло рит, командир, коммунист, комсомолец, конторщик, кофеин, крекинг, кризис, кубик, лезгин, лимит, магний, магнит, медик, менингит, меньшевик, министр, наборщик, наводчик, народник, нафталин, негатив, неолит, никотин, олиф, осетин, парафин, паразит, Париж, парик, персик, петит, питомник, плановик, позитив, помещик, реактив, режим, сановник, санскрит, сатин, сахарин, сервиз, соратник, сотрудник, сульфид, сульфит, сюрприз, тажик, тариф, термин, транзит, фазис, финиш, химик, Харбин, шарнир, электр, эфир, ювелир; 4) винт, гипс, грипп, диск, кит, лиф, лифт, приз, принц, Рим, скиф, спирт, тип, тиф, фильм, фин, цикл, цинк, цифр, шрифт, шприц, шин, шифр; 5) Фатих, Салих, ғалим, шағир, Ғәлим, Хәким, мәғариф.
Хәҙерге орфография буйынса был һүҙҙәрҙең бөтәһендә лә нәҙек ялғау яҙылырға тейеш, сөнки уларҙың һуңғы ижеге алғы рәт һуҙынҡылар менән килгән, шуға күрә нәҙек ижек булып иҫәпләнә. Ләкин ялғауҙар ҡуша башлағас, ҡаршылыҡтар килеп тыуа: бер үк форма ижеккә бөткән был һүҙҙәрҙең ҡайһы берҙәрендә нәҙек ялғауҙар тура килеп тора (кафе-гө, ғалим-дәр, омоним-дәр һ. б.), ә ҡайһы берҙәрендә нәҙек ялғауҙар тура килмәй, нәҙек ялғау ҡушыу менән, һүҙҙәрҙең яҙылышы әйтелешенән бик ныҡ йыраҡлаша (мәҫәлән, Фрунзе-не, совет- те, алфавит-те, цифр-ҙе, коммунис-те, ударник-те, шағир-ҙе). Шулай итеп, бер үк форма ижеккә бөткән һүҙҙәрҙә бер осраҡта нәҙек ялғау, икенсе осраҡта ҡалын ялғау тура килә. Уның сәбәбе шунда: ижекте билдәләгән алғы рәт е, и өндәре төрлө фонетик солғанышта килеп, артҡы рәт йәки артҡы рәт өнгә тартым өн итеп әйтеләләр. Мәҫәлән, крейсер һүҙе менән доцент һүҙендәге е өндәре академик, ғалим һүҙҙәре менән алфавит, шағир, тарих һүҙҙәрендәге и өндәре әйтелеш яғынан бер- береһенән бик ныҡ айырыла, доцент һүҙендәге е һәм алфавит, шағир һүҙҙәрендәге и өнө артҡы рәт ы өнөнә яҡын итеп, тимәк, ҡалын ижек итеп әйтелә. Тимәк, крейсер, академик, ғалим һүҙҙәрендә нәҙек ялғауҙар, ә доцент, алфавит, шағир, тарих 109
Хәҙерге орфография буйынса был һүҙҙәрҙең бөтәһендә лә нәҙек ялғау яҙылырға тейеш, сөнки уларҙың һуңғы ижеге алғы рәт һуҙынҡылар менән килгән, шуға күрә нәҙек ижек булып иҫәпләнә. Ләкин ялғауҙар ҡуша башлағас, ҡаршылыҡтар килеп тыуа: бер үк форма ижеккә бөткән был һүҙҙәрҙең ҡайһы берҙәрендә нәҙек ялғауҙар тура килеп тора (кафе-гө, ғалим-дәр, омоним-дәр һ. б.), ә ҡайһы берҙәрендә нәҙек ялғауҙар тура килмәй, нәҙек ялғау ҡушыу менән, һүҙҙәрҙең яҙылышы әйтелешенән бик ныҡ йыраҡлаша (мәҫәлән, Фрунзе-не, совет- те, алфавит-те, цифр-ҙе, коммунис-те, ударник-те, шағир-ҙе). Шулай итеп, бер үк форма ижеккә бөткән һүҙҙәрҙә бер осраҡта нәҙек ялғау, икенсе осраҡта ҡалын ялғау тура килә. Уның сәбәбе шунда: ижекте билдәләгән алғы рәт е, и өндәре төрлө фонетик солғанышта килеп, артҡы рәт йәки артҡы рәт өнгә тартым өн итеп әйтеләләр. Мәҫәлән, крейсер һүҙе менән доцент һүҙендәге е өндәре академик, ғалим һүҙҙәре менән алфавит, шағир, тарих һүҙҙәрендәге и өндәре әйтелеш яғынан бер- береһенән бик ныҡ айырыла, доцент һүҙендәге е һәм алфавит, шағир һүҙҙәрендәге и өнө артҡы рәт ы өнөнә яҡын итеп, тимәк, ҡалын ижек итеп әйтелә. Тимәк, крейсер, академик, ғалим һүҙҙәрендә нәҙек ялғауҙар, ә доцент, алфавит, шағир, тарих 109
